Abel và Giải thưởng Abel

Niels Henrik Abel (1802-1829) là một nhà toán học người Na Uy đã có nhiều đóng góp cho sự phát triển của Đại số và Giải tích. Cha của ông là một mục sư. Năm 1815, ông vào học tại một trường dòng. Năm 1817, một biến cố xảy ra ở trường học của Abel dẫn đến việc nhà trường phải thay một giáo viên dạy toán.

Từ đây, với sự dẫn dắt của người thầy mới Michael Bernt Holmboe (1795-1850), Abel bắt đầu bộc lộ năng khiếu toán học của mình bằng việc đưa ra những lời giải xuất chúng cho những bài toán khó do thầy đặt ra, đồng thời ông cũng bắt đầu nghiên cứu về toán học. Giai đoạn này, cha ông qua đời, cuộc sống của gia đình ông trở nên khó khăn. Tuy vậy, nhờ có học bổng mà năm 1821, Abel đã vào học tại Đại học Hoàng gia Frederick (nay là Oslo).

Niels Henrik Abel

Nhờ vào các tài liệu phong phú ở trường đại học, ông được tiếp cận tốt với những kết quả toán học đương thời và tiếp tục nghiên cứu những đề tài toán học đang theo đuổi. Công trình đầu tiên được ông công bố năm 1824 về sự không giải được của phương trình bậc năm, một thành tựu to lớn của Đại số trong suốt 2000 năm phát triển. Giai đoạn đó, trường đại học nơi ông theo học chưa có những chuyên ngành về khoa học tự nhiên.

Lãnh đạo nhà trường cũng như những giáo sư tâm huyết muốn gửi ông theo học ở những trung tâm toán học lớn ở nước ngoài như Pháp, Đức... Nhờ học bổng nhà nước, năm 1825, ông đã có chuyến hành trình theo học ở Đức và Pháp. Tại Đức, ông gặp gỡ nhà toán học August Leopold Crelle, người chuẩn bị cho xuất bản tạp chí toán danh tiếng Crelle. Các công trình tiếp theo của ông về hàm số, nhóm giao hoán... được xuất bản lần đầu trên những số đầu tiên của tạp chí này. Sự nghiệp đang phát triển thì ông mất sớm bởi bệnh tật.

Với những đóng góp to lớn của Abel, nhân kỷ niệm 200 năm ngày sinh của ông, năm 2001, Chính phủ Na Uy quyết định thành lập giải thưởng toán học Abel, nhằm nâng cao vị thế của toán học trong xã hội, kích thích sự quan tâm của trẻ em và thanh thiếu niên với toán học. Giải thưởng Abel được trao hằng năm, trị giá khoảng một triệu đô la Mỹ. Qua 10 lần, bắt đầu từ năm 2003, giải đã được trao cho 12 nhà toán học xuất sắc. Trước đó hơn 100 năm, ngay khi giải Nobel được thành lập và trao lần đầu năm 1901, giải Abel đã được xúc tiến thành lập. Tuy nhiên, do điều kiện lịch sử, giải đã không được hình thành lúc đó. Hy vọng, danh tiếng của giải Abel dành cho toán học ngày càng được công chúng biết đến đông đảo hơn.