Châu Phi từng có một đế chế hùng mạnh và giờ để lại một tàn tích tuyệt đẹp cho nhân loại
Để tới Kilwa Kisiwani, bạn cần phải được cấp giấy phép trước, sau đó thì nhờ cậy cư dân ở thị trấn Kilwa Masoko gần đấy lái thuyền chở mình qua. Có chút rắc rối nhưng đổi lại, cảnh sắc tráng lệ của đế chế thịnh vượng nhất Đông Phi thời trung cổ này sẽ bù đắp tất cả.
Kilwa Kisiwani là tàn tích của một kinh đô cổ cực thịnh nằm trên một hòn đảo cùng tên ở ngoài khơi Tanzania. Nó từng là địa điểm buôn bán và trao đổi hàng hóa sầm uất bậc nhất, sở hữu cả Cung điện Husuni Kubwa và Nhà thờ Hồi giáo Kilwa tuyệt mỹ.
Đế chế lớn mạnh nhất vùng Đông Phi
Theo phát hiện của khảo cổ học thì con người đã có mặt trên đảo Kilwa Kisiwani từ khoảng thế kỷ 7-8. Nhờ nằm ở vị trí trung chuyển, kết nối các tuyến thương mại đường biển giữa Châu Phi và Châu Á, Kilwa Kisiwani sớm biến thành hòn đảo buôn bán và trao đổi hàng hóa tấp nập. Các mặt hàng của nó bao gồm từ vàng bạc, châu báu, đồ gốm, gia vị đến cả nô lệ.
Kilwa Kisiwani là tàn tích của một kinh đô cổ cực thịnh ở ngoài khơi Tanzania.
Đến thế kỷ 10, Ali ibn al-Hassan - hoàng tử của Tiểu quốc Shiraz, người bị đánh bại trong trận chiến kế thừa ngai vàng với 6 anh em khác - đã cùng đoàn tùy tùng chạy trốn tới đây. Theo truyền thuyết thì Ali đã mua đứt hòn đảo từ một vị vua ở trên đất liền, bằng cách đổi lại cho ông ta một lượng vải cực lớn, đủ để phủ kín cả hòn đảo.
Vị vua nọ đã đồng ý bán cho Ali rồi, nhưng lại trở mặt đòi lại. Ali bèn cho quân phá hủy cây cầu đất hẹp nối Kilwa Kisiwani với lục địa, ngăn ông ta tiến quân vào.
Cũng kể từ lúc ấy, triều đại Ali bắt đầu. Nó phát triển cực thịnh, dần dà xây dựng được cả cung điện nguy nga lẫn nhà thờ Hồi giáo hùng vĩ, được trang trí công phu với 16 mái vòm và một hệ thống cột phức tạp.
Suốt từ thế kỷ 8-15, Kilwa Kisiwani trở thành đế chế giàu có nhất vùng Đông Phi.
Con người đã có mặt trên đảo Kilwa Kisiwani từ khoảng thế kỷ 7-8.
Bị tàn phá bởi các cường quốc xâm lược
Đến đầu thế kỷ 16, sự giàu có của Kilwa Kisiwani đã khiến cho các cường quốc xung quanh không thể ngăn nổi lòng tham vô đáy. Năm 1505, Thống đốc D. Francisco de Almeida của Bồ Đào Nha kéo hẳn một đạo quân đông đúc tràn lên vây kín, cuối cùng chiếm giữ hòn đảo.
Kilwa Kisiwani trở thành thuộc quốc của Bồ Đào Nha cho tới năm 1512 thì bị bỏ rơi. Một hoàng tử Ả Rập thấy vậy liền vào tiếp quản. Suốt nhiều năm, Kilwa Kisiwani nỗ lực phục hồi, lần nữa lấy lại được sự thịnh vượng. Nhưng vào năm 1784, hòn đảo vừa hồi sinh này lại bị Đế chế Oman giẫm đạp, trở nên hoang tàn. Sau này, hòn đảo còn qua tay Đế quốc Pháp, và những năm 1886-1918 thì là thuộc địa của Đế quốc Đức.
Sau năm 1918, Kilwa Kisiwani mới trở thành đảo của Tanzania. Song, tất cả những gì còn lại chỉ là những đống đổ nát.
Vẫn tráng lệ dù đã bị bỏ hoang
Ngày nay, nếu muốn ghé Kilwa Kisiwani, du khách sẽ phải đến thị trấn Kilwa Masoko trước, sau đó xin giấy phép cho phép ghé thăm, vì Kilwa Kisiwani hiện là một địa điểm khảo cổ quan trọng.
Ở thời cực thịnh, Kilwa Kisiwani được bao bọc bởi một hệ thống thành lũy và tháp canh.
Dẫu đã bị bỏ hoang suốt nhiều năm, nhưng trên Kilwa Kisiwani vẫn còn đó những tàn tích tuyệt đẹp, cho thấy sự vương giả khó so bì của một thời.
Ở thời cực thịnh, Kilwa Kisiwani được bao bọc bởi một hệ thống thành lũy và tháp canh. Trong thành là khoảng 12.000 cư dân sinh sống. Tất cả họ đều giàu sụ, sống trong nhung lụa, có những vườn cây xanh tốt với đủ loại rau, hoa, cây ăn trái ngon ngọt nhất trần đời.
Hiện tại, Kilwa Kisiwani vẫn còn đó dấu tích của Cung điện Husuni Kubwa lộng lẫy. Nó được xây dựng bằng đá san hô, bao gồm một tòa phía nam (chủ yếu dành cho mục đích giao thương), một khu nhà ở với hơn 100 phòng, và một cầu thang rộng dẫn đến Nhà thờ Hồi giáo Kilwa, công trình được xem là nhà thờ Hồi giáo đẹp nhất Châu Phi trước thế kỷ 19.
Kilwa Kisiwani vẫn còn đó dấu tích của Cung điện Husuni Kubwa, được xây dựng bằng đá san hô.
Toàn diện tích của Husuni Kubwa rơi vào tầm 2 mẫu Anh. Mỗi phòng của nó đều cao khoảng 3m, có mái được đặt bằng các khối đá vôi lợp trên khung gỗ, còn sàn thì lát thạch cao trắng. Nó cũng có một sảnh rộng và cả một bể bơi hình bát giác nữa.
Gợi nhớ một thời vàng son đã mất
Thực tế thì kể từ khi bước sang thế kỷ 20, Kilwa Kisiwani đã không còn bóng người. Nó bị quên lãng hoàn toàn. Cả các cư dân địa phương lẫn người nước ngoài đều không quan tâm. Trong mắt họ, Kilwa Kisiwani khi ấy chẳng khác nào khu vực bị ma ám rùng rợn ngoài biển.
Thực tế thì kể từ khi bước sang thế kỷ 20, Kilwa Kisiwani đã không còn bóng người.
Phải đến giữa thế kỷ 20, các nhà khảo cổ mới đặt chân lên hòn đảo này, tìm hiểu những gì đã xảy ra với nó. Và rồi Kilwa Kisiwani bất chợt nổi danh toàn thế giới, được công nhận là kho báu lớn nhất của văn hóa tiếng Swahili (ngôn ngữ Bantu được nói bởi các dân tộc sinh sống ở khu vực trải dài dọc bờ biển Ấn Độ Dương). Năm 1981, nó được công nhận là di sản thế giới.
Đứng trước Kilwa Kisiwani bây giờ, thật khó để không bị choáng ngợp bởi nỗi tiếc nuối trước sự mất mát lớn. Cả một đế chế xa hoa chỉ còn là những công trình đổ nát. Nhưng vẫn thật mừng vì nó vẫn chưa bị xóa sổ bởi sự bào mòn của thời gian.
Đến Kilwa Kisiwani và trước mắt bạn hãy còn đó những tường thành kiên cố, kiến trúc cung điện huy hoàng, cột nhà thờ lộng lẫy. Và dẫu đế chế thời trung cổ này đã lụn bại từ lâu, nhưng nền văn hóa Swahili do nó khởi tạo thì vẫn tồn tại, trải dài theo khu vực duyên hải Châu Phi với hơn 2 triệu cư dân, và trải rộng trong nội địa cùng nhiều triệu hậu duệ khác.