Làm thế nào để không bị sét đánh mùa dông bão?
Các nhà khoa học khuyến cáo, vì sét mang tính ngẫu nhiên, bất ngờ nên không có vị trí an toàn tuyệt đối, song người dân vẫn có thể chủ động phòng tránh sét bằng những biện pháp đơn giản, tiết kiệm, hiệu quả...
Ảnh mang tính minh họa.
TS Nguyễn Xuân Anh - Phó Viện trưởng Viện Vật lí địa cầu (Viện Khoa học - Công nghệ Việt Nam) - Chủ nhiệm đề tài KHCN độc lập cấp nhà nước "Nghiên cứu dông sét và đề xuất các giải pháp phòng chống ở Việt Nam", khẳng định: "Trên thế giới có 3 tâm dông sét: châu Á, châu Phi, châu Mĩ. Trong đó, Việt Nam nằm ở tâm dông sét châu Á.
Trung bình mỗi năm, Việt Nam có khoảng 2 triệu lần sét đánh xuống đất. Mùa dông sét ở Việt Nam rất dài (từ tháng 4 đến tháng 10, trong đó cao điểm là tháng 7), trong khi hầu hết các gia đình ở nông thôn đều không trang bị hệ thống chống sét". Việc phân bố dông sét ở Việt Nam không đồng đều. Những khu vực xuất hiện nhiều dông sét là Cổ Dũng (Hải Dương), Sơn Lộc (Hà Tĩnh), Yên Thành (Nghệ An), Đồng bằng sông Cửu Long...
Về mặt khoa học, rất khó để dự đoán một cách gần chính xác thời điểm, vị trí sét đánh. Trong mỗi cơn dông thường kéo dài 4 giờ, có thể có 10.000 cú phóng điện, trong đó có 1-2.000 cú phóng điện xuống đất.
Biến đổi khí hậu làm Trái đất nóng lên cũng sẽ làm gia tăng tần suất, cường độ sét. Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu, do đó nguy cơ sét cũng sẽ cao hơn. Thậm chí, ngay cả các chuyến bay hàng không cũng bị đe dọa an toàn trong thời tiết dông bão.
Theo tính toán của Viện Vật lí địa cầu, trung bình cứ 3.000 giờ bay thì có 1 lần bị sét đánh. Tuy nhiên, do máy bay có thiết kế hệ thống tiêu chuẩn nghiêm ngặt nên sét sẽ chỉ chạy trên lớp vỏ bề mặt, không gây nguy hiểm cho hành khách.
Theo tài liệu của Viện Vật lý địa cầu, có 5 quy tắc chống sét bảo vệ con người
1. Nghe dự báo thời tiết để lên kế hoạch làm việc và đề phòng
Khi làm ở khu vực nào đó, để ý trước các nơi có thể trú mưa và tránh sét an toàn. Phải tính được thời gian từ chỗ làm việc đến nơi an toàn. Thường thì cơn dông kéo đến rất nhanh trong vòng 15 phút và di chuyển với vận tốc 40km/giờ. Do vậy, khi đang ở nơi không an toàn thì cần phải để ý đến các dấu hiệu của dông như mây đen, không khí lạnh, gió, bởi ngay sau đó, dông sét sẽ đến rất nhanh.
2. Thực hiện qui tắc nhìn - nghe
Khi sét xảy ra, thoạt tiên ta thấy tia chớp loé lên và sau đó là có tiếng sấm kèm theo. Nếu bạn tính khoảng thời gian từ lúc tia chớp loé lên và lúc nghe thấy tiếng sấm thì có thể xác định được khoảng cách tới nơi sét xảy ra. Chia khoảng thời gian ước tính được cho 3 sẽ tính được khoảng cách đến tia sét. Ví dụ nếu đếm được 3 giây thì sét cách vị trí đứng là 3/3= 1km. Nếu như khoảng thời gian đếm được nhỏ hơn 30 giây thì bạn đã nằm trong tầm ngắm của tia sét rồi và phải cẩn thận. Nếu thời gian này nhỏ hơn 20 giây thì phải di chuyển đến nơi an toàn hơn. Khi nghe thấy tiếng sấm đầu tiên bất kể là gì cũng cần phải thấy nguy hiểm đã đến. Sét có thể đánh cách xa nơi có mưa tới 15-20km.
3. Tránh sét trong nhà
Khi trời sắp xảy ra dông, thì biện pháp tránh sét tốt nhất là nên về nhà. Chỗ an toàn để tránh sét là toà nhà, hay công sở có lắp đặt hệ thống chống sét. Khi ở trong nhà thì nên đứng xa cửa sổ, cửa ra vào, các đồ dùng điện, tránh các chỗ ẩm ướt như buồng tắm, bể nước, vòi nước, không nên dùng điện thoại trừ trường hợp rất cần thiết. Nên rút phích cắm các thiết bị điện trước lúc có dông. Với các đường dây điện thoại hay dây điện, vì nối với lưới bên ngoài nên rất có thể bị ảnh hưởng sét đánh lan truyền. Bởi vậy nên tránh xa các dây điện, vật dùng điện với khoảng cách ít nhất là 1m. Vô tuyến nối với dây anten để ngoài trời cũng rất cần rút ra khi có dông.
4. Tránh sét ngoài trời
Trong trường hợp không kịp chạy tìm nơi ẩn náu an toàn, tuyệt đối không dùng cây cối làm chỗ trú mưa, tránh các khu vực cao hơn xung quanh, tránh xa các vật dụng kim loại như xe đạp, máy, hàng rào sắt...
Tìm chỗ khô ráo, nếu xung quanh có cây cao hơn thì nên tìm vị trí cây thấp. Người ở vị trí càng thấp càng tốt, tay ôm cổ sao cho phần tiếp xúc của người với mặt đất là ít nhất. Người đứng ở tư thế nhón chân, không được nằm xuống đất.
Đứng xa các vật cao, ra ngay khỏi những nơi chứa nước như bãi biển, ao, hồ, mương. Các vùng đỉnh núi hay sườn núi nhô cao cũng rất nguy hiểm. Nếu ở trong rừng thì tìm những nơi cây thấp hơn và thưa để tránh.
Không đứng thành nhóm người gần nhau. Nếu như bạn cảm thấy tóc bị dựng lên (như cảm giác điện khi sờ tay trước mặt tivi) thì điều đó có nghĩa là có thể bị sét đánh bất cứ lúc nào. Khi đó, lập tức cúi ngồi xuống và lấy tay che tai, không nằm xuống đất hay đặt tay lên đất. Đối với các vật có bề mặt kim loại như xe buýt, tàu hoả, ôtô... không được nhoài người ra ngoài và không chạm đến vỏ bọc. Sau khi nghe thấy tiếng sét 30 phút thì có thể trở lại làm việc bình thường.
5. Cấp cứu người bị sét đánh
Ngoài làm cháy, bỏng, sét còn gây tác hại hệ thần kinh, gãy xương, mất thính giác, thị giác, hay trí nhớ. Người bị sét đánh cần được cứu trợ ngay tức khắc. Nếu người bị sét đánh bị ngất (tim ngừng đập, tắt thở) phải thực hiện khẩn cấp các động tác hô hấp, trợ tim nhân tạo. Đặc biệt cẩn thận không di dời những nạn nhân nếu nghi ngờ bị gãy cột sống, tìm cách nhanh nhất để nhân viên y tế đến.