Những bí ẩn chưa được giải đáp về thảm họa Pompeii

Pompeii, trước khi trở thành một trong những di tích lịch sử nổi tiếng nhất thế giới, từng là một thành phố cảng nhộn nhịp và thịnh vượng nằm bên bờ Vịnh Naples.

Với vị trí địa lý thuận lợi, Pompeii không chỉ là điểm đến nghỉ dưỡng ưa thích của giới thượng lưu La Mã mà còn là một trung tâm nông nghiệp phát triển mạnh trong quá khứ. Tuy nhiên, vào năm 79 sau Công nguyên, một thảm họa khủng khiếp đã xảy ra, chôn vùi thành phố Pompeii dưới lớp tro bụi và đá núi lửa, biến nơi đây thành một di tích lịch sử vĩnh viễn.

Mặc dù nhiều người đã thoát khỏi cảnh tượng kinh hoàng đó, nhưng khoảng 2.000 người đã không may mắn như vậy. Cho đến nay, khi các nhà khảo cổ học tiếp tục khám phá những bí ẩn bị chôn vùi, nhiều câu hỏi vẫn còn bỏ ngỏ, tạo ra những điều vô lý và chưa thể giải đáp hoàn toàn về thảm họa Pompeii.

Năm 79 sau Công nguyên, một thảm họa khủng khiếp đã xảy ra ở thành phố cổ Pompeii.

Tại sao người dân không cảnh giác với những dấu hiệu cảnh báo?

Khi những trận động đất nhỏ bắt đầu xảy ra trước khi núi lửa Vesuvius phun trào, người dân Pompeii và các khu vực lân cận như Herculaneum gần như chắc chắn đã cảm nhận được sự bất thường này. Tuy nhiên, người La Mã cổ đại không có thiết bị địa chấn tiên tiến để dự đoán sự kiện sắp xảy ra, và cũng thiếu kiến thức về hoạt động của núi lửa như chúng ta ngày nay. Trong khi các trận động đất xảy ra thường xuyên ở khu vực này, việc thấy những luồng khí thoát ra từ đỉnh núi có thể đã tạo nên hình ảnh của những "người khổng lồ" mà các nhà ghi chép cổ đại như Cassius Dio đã mô tả.

Dù có những dấu hiệu cảnh báo rõ ràng, dường như người dân Pompeii đã không đủ cảnh giác để di tản. Ngược lại, có bằng chứng cho thấy các công trình xây dựng và hệ thống cấp nước trong thành phố vẫn đang được sửa chữa vào thời điểm núi lửa phun trào. Có lẽ do sự thịnh vượng và sự nhộn nhịp của thành phố mà người dân đã không muốn rời bỏ nơi này, bất chấp những dấu hiệu nguy hiểm tiềm tàng.

Vụ phun trào núi lửa đã chôn vùi cả thành phố.

Ngày phun trào thực sự là khi nào?

Ngày 24 tháng 8 năm 79 sau Công nguyên thường được xem là thời điểm diễn ra vụ phun trào của núi Vesuvius, dựa trên các ghi chép của Pliny the Younger – nhân chứng duy nhất ghi lại sự kiện này. Tuy nhiên, có nhiều nghi vấn về tính chính xác của ngày này. Pliny the Younger đã viết lại sự kiện này gần hai thập kỷ sau khi nó xảy ra, và có thể ông đã nhớ sai ngày tháng. Ngoài ra, các nhà khảo cổ đã tìm thấy một dòng chữ viết trên tường bằng than củi ở Pompeii, cho thấy vụ phun trào có thể đã xảy ra vào giữa tháng 10 thay vì cuối tháng 8 như nhiều người tin tưởng.

Tiết lộ này làm sáng tỏ thêm các bằng chứng khác, như việc sử dụng hệ thống sưởi ấm và việc tiêu thụ các loại trái cây mùa thu được tìm thấy tại các tàn tích của Pompeii, không phù hợp với thời điểm cuối hè.

Vụ phun trào có thể đã xảy ra vào giữa tháng 10 thay vì cuối tháng 8 như ghi chép của Pliny the Younger.

Vì sao việc di tản bằng đường thủy không hiệu quả?

Pompeii nằm ngay bên bờ biển với nhiều bến tàu và thuyền, nhưng việc di tản bằng đường thủy dường như không mang lại hiệu quả như mong đợi. Một lý do có thể là do điều kiện thời tiết khắc nghiệt, với nước vịnh thường động mạnh và gió thổi vào đất liền, khiến việc rời khỏi bờ trở nên khó khăn. Pliny the Younger đã ghi lại rằng cơn gió mạnh đã ngăn cản một số thuyền rời khỏi khu vực.

Ngoài ra, có thể một số tuyến đường thủy đã bị tắc nghẽn bởi đá bọt và tro bụi rơi xuống, khiến việc di chuyển trở nên nguy hiểm và khó khăn. Các nhà khảo cổ học đã tìm thấy hài cốt của nhiều người trong các nhà thuyền ven bờ của Herculaneum, có thể cho thấy họ đã không thể rời khỏi khu vực an toàn trước khi bị chôn vùi.

Vụ phun trào lớn đến mức nào?

Mặc dù thảm họa Pompeii đã gây ra hậu quả khủng khiếp, nhưng chúng ta vẫn không biết chính xác mức độ lớn của vụ phun trào này. Dựa trên chỉ số bùng nổ núi lửa (VEI), các nhà nghiên cứu ước tính vụ phun trào năm 79 sau Công nguyên có thể đạt mức VEI 5, tương đương với vụ phun trào của Núi St. Helens vào năm 1980. Tuy nhiên, do thiếu dữ liệu cụ thể và các báo cáo nhân chứng trên mặt đất, mức độ chính xác của vụ phun trào vẫn chưa thể xác định rõ ràng.

Ước tính, vụ phun trào này tương đương với vụ phun trào của Núi St. Helens vào năm 1980.

Một điều đáng ngạc nhiên khi các nhà khảo cổ học khám phá các tàn tích của Pompeii là hàm răng của người dân cổ đại ở đây tốt hơn rất nhiều so với tiêu chuẩn thời đó. Điều này có thể là do chế độ ăn ít đường của người dân Pompeii, nhưng một yếu tố khác có thể liên quan đến flo trong nước, được cung cấp từ hệ thống địa chất của núi lửa Vesuvius. Flo có thể giúp tăng cường men răng và ngăn ngừa sâu răng, nhưng đồng thời, nó cũng có thể gây ra chứng nhiễm fluor xương, dẫn đến các vấn đề về xương và khớp.

Những tường thuật trực tiếp khác về thảm họa này ở đâu?

Ngoài những lá thư của Pliny the Younger, không có tài liệu trực tiếp nào khác về thảm họa Pompeii được tìm thấy cho đến nay. Điều này đặt ra câu hỏi về tỷ lệ biết chữ trong xã hội La Mã cổ đại và lý do tại sao không có những người sống sót nào khác ghi lại câu chuyện của họ. Một số học giả cho rằng các tài liệu có thể đã bị mất theo thời gian hoặc thậm chí có thể ẩn giấu trong Kinh thánh, với hình ảnh khải huyền trong Sách Khải Huyền có thể là một mô tả mã hóa về vụ phun trào núi Vesuvius.

Tại sao mọi người không nhận ra nguy cơ phun trào lần nữa?

Có vẻ người dân sống quanh Vesuvius đã không nhận thức được đầy đủ nguy cơ từ ngọn núi này.

Mặc dù không có thiết bị khoa học hiện đại, nhưng người La Mã cổ đại cũng đã có những quan sát về lịch sử của Vesuvius. Nhà địa lý Strabo và nhà sử học Diodorus Siculus đều mô tả Vesuvius với những dấu vết của một quá khứ phun trào mạnh mẽ. Tuy nhiên, có vẻ như những người dân sống quanh Vesuvius đã không nhận thức được đầy đủ nguy cơ từ ngọn núi này, khi họ vẫn tiếp tục sinh sống và phát triển các thành phố đông đúc như Pompeii và Herculaneum dưới chân núi lửa.

Tại sao chúng ta không biết nhiều hơn về những người tị nạn Pompeii?

Dù biết rằng một số người đã thoát khỏi thảm họa Pompeii, nhưng con số chính xác của những người sống sót và cuộc sống của họ sau đó vẫn là một bí ẩn. Ước tính khoảng 13.000 người đã sống sót, nhưng do thiếu tài liệu lịch sử, rất khó để xác định chính xác số người này đã đi đâu và họ đã trải qua những gì sau khi rời khỏi thành phố bị chôn vùi.

Thảm họa Pompeii là một sự kiện lịch sử lớn, nhưng những điều chưa được giải đáp về nó vẫn tiếp tục làm đau đầu các nhà khảo cổ và sử học. Khi chúng ta tiếp tục khám phá những tàn tích và dấu vết của thành phố cổ này, có lẽ những bí ẩn này sẽ dần được làm sáng tỏ, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cuộc sống và cái chết của người dân Pompeii cách đây gần hai thiên niên kỷ.