Tại sao dầu ăn có mùi ôi?
Những thủ phạm khiến dầu ăn bị biến chất có ở khắp mọi nơi trong phòng bếp, bao gồm ánh sáng, nhiệt độ, nước, vi khuẩn và không khí.
Theo Susan Richardson, giáo sư hóa học ở Đại học South Carolina, Mỹ, bất kỳ sản phẩm dầu ăn nào chứa chất béo không bão hòa hoặc chất béo không bão hòa đa, loại chất béo cho phép dầu ăn tồn tại ở dạng lỏng dưới nhiệt độ phòng, đều có thể trở nên ôi thiu.
Chất béo không bão hòa chứa liên kết carbon kép trong kết cấu, nhưng những liên kết này có thể bị phá vỡ bởi oxy trong không khí. Đó là quá trình oxy hóa, theo Richardson. Nếu người sử dụng quên đóng nắp chai dầu ăn như dầu thực vật, dầu vừng hoặc dầu ô-liu, dầu ăn bên trong sẽ tiếp xúc với oxy.
"Phân tử oxy sẽ chen vào giữa và phá vỡ liên kết carbon kép, tạo thành liên kết carbon - oxy", Live Science dẫn lời John Malin, phó giáo sư hóa học tại Đại học Missouri, Mỹ. Liên kết mới dẫn tới sự ra đời của một số hợp chất như aldehyde, ketone hoặc axit carboxylic, gây nên mùi ôi thiu.
Dầu ăn biến chất và có mùi do nhiều nguyên nhân khác nhau. (Ảnh: Serghei Starus).
Nước cũng có ảnh hưởng tương tự, bởi phân tử H2O chứa một nguyên tử oxy. Khi nước rơi vào dầu ăn, một phần phân tử H2O chen vào liên kết carbon kép trong quá trình hydrate hóa. Tốc độ oxy hóa và hydrate hóa được đẩy nhanh nếu có ánh sáng. Tia cực tím có tác dụng mạnh hơn ánh sáng nhìn thấy bởi nó mang nhiều năng lượng hơn. "Đó là lý do tại sao chúng ta cần bảo quản dầu ăn ở nơi râm mát và đóng chặt nắp", Malin nói.
Nhiệt độ cũng thúc đẩy các quá trình hóa học, và có thể làm dầu ăn ôi nhanh hơn. Khi bị hâm nóng, những phân tử di chuyển xung quanh, dao động nhanh và va đập vào nhau. Tuy nhiên, Malin khuyến cáo không nên để dầu ăn trong tủ lạnh. Nhiệt độ lạnh làm chậm chuyển động của phân tử trong chất lỏng. Khi chúng di chuyển chậm hơn, một số phân tử tách khỏi dung dịch và phân tầng, dẫn tới hiện tượng vón cục. Việc tiêu thụ dầu ăn ở tình trạng này không ảnh hưởng tới sức khỏe, nhưng phần lớn mọi người thích dầu ăn trong suốt, theo Malin.
Một số vi khuẩn cũng là tác nhân khiến dầu ăn có mùi. Dầu ăn chứa triglyceride, hợp chất hóa học bao gồm một phân tử glycerol và ba axit béo. Một số vi khuẩn tách axit béo khỏi triglyceride. Axit béo bị tách rời gây mùi ôi ở dầu ăn.
Các chuyên gia nhấn mạnh không nên sử dụng dầu ăn có mùi ôi. "Thực phẩm ôi thiu không chỉ mất vitamin mà còn có khả năng phát triển những hợp chất độc hại", Eric Decker, người đứng đầu Khoa Khoa học Thực phẩm tại Đại học Massachusetts Amherst, Mỹ, cho biết. Những hợp chất độc hại này gắn liền với lão hóa sớm, rối loạn thần kinh, bệnh tim mạch và ung thư.