“Thần dược” của quý ông
Từ lâu, trứng kiến gai đen được sử dụng trong các cung đình của Trung Quốc như một loại thần dược nhằm bồi bổ sức khỏe. Ở một số tỉnh phía Bắc nước ta, đồng bào dùng trứng kiến chế biến các món ăn đặc sản trong lễ hội như xôi trứng kiến, bánh kim cương, mướp đắng xào trứng kiến... Họ cho rằng trứng kiến gai đen là vị thuốc “cải lão hoàn đồng” bởi chúng có thành phần dinh dưỡng rất cao. Còn ở một số tỉnh miền Trung, người ta dùng kiến gai đen để nuôi chim. Loại thức ăn đặc biệt này giúp chim cảnh học hót nhanh và nhớ rất lâu.
Ở Khánh Hòa, Phú Thọ, Thái Nguyên, Lạng Sơn... các loại kiến đỏ, kiến nâu, kiến khâu, kiến bọng và phổ biến nhất là kiến gai đen được nhiều gia đình và các lương y sử dụng trong ẩm thực và các bài thuốc y học. Kiến gai đen được đánh giá là một trong số ít loại kiến có những hoạt chất tốt với sức khỏe con người.
Là người từng nghiên cứu về khả năng ứng dụng trong y học cổ truyền của loài kiến gai đen, TS Nguyễn Thị Vân Thái, Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương, cho biết trứng kiến dùng để bổ khí lực rất tốt. Hiện nay, một số nước đã sử dụng trứng kiến trong hỗ trợ điều trị chứng suy giảm sinh dục của nam giới. Trong quá trình điều trị những vết thương phần mềm lâu khỏi, kiến là một vị thuốc quý giúp sớm lành vết thương, cầm máu, giảm đau. Ngoài ra, kiến có rất nhiều tác dụng tốt đối với cơ thể, nhất là phụ nữ sau khi sinh. Theo kinh nghiệm dân gian, món ăn kiến đen hầm với đậu phụ tăng tiết sữa cho sản phụ...
PGS-TS Dương Anh Tuấn, Trưởng Phòng Công nghệ sinh dược (Viện Khoa học và Công nghệ VN), cho biết có rất nhiều nghiên cứu ở VN và thế giới đã chứng minh rằng sản phẩm từ kiến gai đen có khả năng chữa nhiều bệnh như: suy giảm chức năng sinh dục, điều hòa huyết áp, suy giảm trí nhớ, chống lão hóa, trẻ lâu...
Nhận thấy những tác dụng kỳ diệu từ kiến gai đen, năm 2007, một nhóm các nhà khoa học VN đã sang Đức cùng với các nhà khoa học Viện Khoa học Công nghệ sinh học Đức tìm ra hoạt chất Trytophan. Đây là một loại amino axít giúp cơ thể nhanh chóng vượt qua sự uể oải, chán chường. Ngoài ra, các kết quả nghiên cứu cho thấy, kiến gai đen có 42% – 67% là chất đạm, với hơn 30 loại axit amin, trong đó có nhiều axit amin rất quý cho cơ thể.
Theo PGS-TS Dương Anh Tuấn, sản phẩm chiết xuất từ trứng kiến gai đen đã được các nhà khoa học Viện Khoa học và Công nghệ VN đăng ký bảo hộ thương hiệu Brocurma T-K. Giữa năm 2008, sản phẩm này cũng đã được Bộ Y tế kiểm nghiệm và cho phép lưu hành trên thị trường.
Đây không phải là lần đầu tiên sản phẩm bổ dưỡng được chiết xuất từ kiến gai đen, mà trước đó đã có một số công trình nghiên cứu sử dụng cao trứng kiến gai đen cho bệnh nhân và vận động viên. Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ mới là chiết xuất và chuyển hóa protein bằng enzym, các nhà khoa học đã hoàn toàn giữ được các tinh chất quý từ trứng kiến. Nhưng theo PGS-TS Tuấn, do nguồn nguyên liệu kiến gai đen vẫn còn nhỏ lẻ, chỉ đủ phục vụ công tác nghiên cứu, nên sản phẩm bột chiết xuất từ trứng kiến gai đen chưa được nhiều người biết đến và nếu mua được, giá thành cũng rất cao. Một hộp Brocurma T-K do Viện Khoa học và Công nghệ VN sản xuất và được Công ty Green Valley độc quyền phân phối hiện được rao bán trên mạng với giá 1 triệu đồng/hộp dưới dạng bột.
Kiến là loại côn trùng nhỏ bé song vai trò của chúng đối với y học cổ truyền và giá trị dinh dưỡng trong chăm sóc sức khỏe ban đầu tại cộng đồng không hề nhỏ. Ở VN, dù kiến gai đen đã được tìm thấy ở nhiều tỉnh miền Bắc như Phú Thọ, Bắc Giang, Yên Bái... và nhiều tỉnh miền Trung. Loài kiến này đang được một số đơn vị nhân nuôi và khai thác theo mô hình bán tự nhiên. Hiện nay, Viện Khoa học và Công nghệ VN vẫn phải mua 250.000 đồng/kg trứng kiến gai đen.