Trẻ 12 tuổi học hỏi từ sai lầm
Trẻ 8 tuổi có chiến lược học tập rất khác biệt so với trẻ 12 tuổi và người lớn. Trẻ 8 tuổi học chủ yếu từ những lời khen ngợi trong khi những câu chê trách chắc chắn là không thể giúp trẻ nhận ra lỗi lầm. Trẻ 12 tuổi có thể xử lý phản hồi tiêu cực tốt hơn và dùng nó để học hỏi từ những lần mắc lỗi. Người lớn cũng vậy nhưng hiệu quả hơn.
Công tắc cho chiến lược học tập đã được minh họa trong các nghiên cứu hành vi. Các nghiên cứu đó cho thấy trẻ 8 tuổi phản ứng thiếu chính xác và không cân xứng với các phản hồi tiêu cực (lời chê trách). Nhưng có thể thấy được công tắc đó trong não bộ, do nhà tâm lý học phát triển Eveline Crone và các cộng sự thuộc Phòng thí nghiệm nhận thức và não bộ Leiden phát hiện nhờ nghiên cứu fMRI. Sự khác biệt có thể được quan sát chi tiết tại vùng não chịu trách nhiệm kiểm soát nhận thức nằm trong vỏ não.
Ở trẻ tuổi 8 đến 9, các vùng nói trên phản ứng mạnh mẽ với phản hồi tích cực (lời khen) và hầu như không phản ứng với phản hồi tiêu cực. Nhưng đối với trẻ 12 đến 13 tuổi, cả người lớn cũng thế, thì mọi việc lại hoàn toàn đối lập. “Trung khu kiểm soát” trong não bộ đối với nhóm này lại phản ứng mạnh mẽ hơn đối với phản hồi tiêu cực, phản ứng kém hơn với phản hồi tích cực.
Crone cùng các cộng sự đã áp dụng nghiên cứu fMRI để so sánh não bộ của 3 nhóm tuổi khác nhau: nhóm trẻ 8 đến 9 tuổi, nhóm trẻ từ 11 đến 12 tuổi, và nhóm người lớn từ 18 đến 25 tuổi. Sự phân chia ba chiều này chưa từng được thực hiện trước đây, phép so sánh nói chung cũng được tiến hành giữa người lớn và trẻ em.
Bản thân Crone cũng rất ngạc nhiên với kết quả thu được: “Chúng tôi dự đoán rằng não bộ của trẻ 8 tuổi sẽ hoạt động chính xác như não bộ của trẻ 12 tuổi nhưng có lẽ không phải như thế. Trẻ con luôn luôn học hỏi, nên thông tin mới mẻ này có thể có tác động lớn đối với những người muốn dạy con trẻ. Bằng cách nào chúng ta có thể đưa ra hướng dẫn hiệu quả nhất cho trẻ 8 tuổi và trẻ 12 tuổi?”
Các nhà nghiên cứu cho hai nhóm trẻ và nhóm người lớn từ 18 đến 25 tuổi thực hiện một bài tập máy tính nhỏ trong khi họ đặt máy quét MRI. Bài tập yêu cầu ba nhóm phải tìm ra quy tắc. Nếu làm đúng thì dấu tích sẽ xuất hiện trên màn hình máy tính còn nếu làm sai thì dấu chữ thập xuất hiện. Máy quét MRI giúp tìm ra bộ phận nào trong não được kích hoạt.
Kết quả đang ngạc nhiên đã khiến Crone phải suy nghĩ. “Chúng ta bắt đầu suy nghĩ ít hơn về vấn đề ‘tốt’ hay ‘không tốt lắm’. Trẻ 8 tuổi có thể học cực kỳ hiệu quả chỉ khi chúng học theo một chiến lược khác”.
Crone đã ghép kết quả fMRI với kiến thức sẵn có về quá trình phát triển của trẻ. “Theo tài liệu, dường như trẻ con phản ứng tốt hơn với lời khen ngợi và phẩn thưởng chứ không phải chê trách hay hình phạt”. Crone cũng có thể tưởng tượng ra nguyên nhân của điều này: “Thông tin phản hồi rằng bạn không làm tốt điều gì đó thì phức tạp hơn so với thông tin rằng bạn làm tốt. Học từ sai lầm phức tạp hơn là cứ tiếp tục học theo cách cũ như trước đây. Bạn sẽ phải tự hỏi bản thân mình điều gì đã sai và tại sao lại sai được”.
Đó có phải sự khác biệt giữa trẻ 8 và 12 tuổi là kết quả của kinh nghiệm hay là kết quả của quá trình phát triển não bộ? Cho đến nay vẫn chưa có ai tìm được câu trả lời. Crone cho biết: “Nghiên cứu về não bộ như thế này mới chỉ thực hiện được trong khoảng 10 năm trở lại đây. Vẫn còn rất nhiều câu hỏi cần phải được giải đáp. Nhưng sự kết hợp giữa não bộ trưởng thành và kinh nghiệm có thể giải thích cho vấn đề này”.
Có một vùng trong não bộ phản ứng mạnh mẽ với phản hồi tích cực đó là hạch đáy (basal ganglia) nằm ở bên ngoài vỏ não. Hoạt động của vùng này không thay đổi. Nó vẫn duy trì ở tất cả mọi lứa tuổi dù là người lớn, hay trẻ em cả ở nhóm 8 tuổi và nhóm 12 tuổi.