Chớp sóng vô tuyến lặp lại bí ẩn, cách Trái đất 3 tỷ năm ánh sáng

Các nhà thiên văn học phát hiện loạt chớp sóng vô tuyến (FRB) lặp lại bí ẩn, phát ra từ một thiên hà lùn cách Trái đất 3 tỷ năm ánh sáng.

Theo nghiên cứu mới được công bố chi tiết trên tạp chí Nature hôm 8/6, hiện tượng lần này rất khác biệt so với các phát hiện FRB trong những năm gần đây.

Chớp sóng vô tuyến, hay FRB, là những đợt sóng vô tuyến phát ra trong 1/1.000 giây trong không gian. Các vụ nổ sóng vô tuyến riêng lẻ thường phát ra một đợt sóng và không lặp lại. Tuy nhiên, một vụ FRB lặp lại sẽ dao động sóng nhiều lần, với các sóng vô tuyến ngắn và mang theo rất nhiều năng lượng.

Các nhà thiên văn đã có thể theo dõi một số vụ nổ sóng vô tuyến ở thiên hà của chúng ta, nhưng họ vẫn chưa xác định được nguyên nhân thực sự của các xung động. Tìm hiểu thêm về nguồn gốc của những bức xạ vô tuyến sáng và dữ dội này có thể giúp các nhà khoa học hiểu được nguyên nhân gây ra chúng.

“Chưa bao giờ tắt”

Các nhà thiên văn học đã phát hiện ra sự kiện trên, được đặt tên là FRB 190520, khi quan sát thấy một vụ nổ sóng vô tuyến vào năm 2019. Nhóm nghiên cứu đã sử dụng kính viễn vọng vô tuyến hình cầu khẩu độ 500 m (hay FAST) ở Trung Quốc, và phát hiện ra vụ nổ trong dữ liệu tháng 11/2019 của kính thiên văn. Khi tiếp tục quan sát, các nhà thiên văn nhận thấy có điều bất thường: FRB 190520 đang phát ra các đợt sóng vô tuyến thường xuyên, lặp lại.


Hình ảnh được chụp bằng kính thiên văn Karl G. Jansky Very Large Array, cho thấy FRB 190520 đang hoạt động (màu đỏ). (Ảnh: NSF/CFHT).

Năm 2020, nhóm nghiên cứu đã sử dụng kính thiên văn Karl G. Jansky Very Large Array (VLA) của Quỹ Khoa học Quốc gia Mỹ để xác định nguồn gốc của vụ nổ, trước khi sử dụng kính viễn vọng Subaru ở Hawaii. Các quan sát của Subaru trong ánh sáng khả kiến ​​cho thấy vụ nổ đến từ vùng ven của một thiên hà lùn xa xôi.

Các quan sát của VLA cũng cho thấy, vụ nổ liên tục phát ra các đợt sóng vô tuyến và yếu dần qua mỗi đợt.

Hiện tượng này rất giống với một vụ chớp sóng vô tuyến lặp lại đã được quan sát thấy vào năm 2016 là FRB 121102. Nó cũng được cho là xuất phát ở một thiên hà lùn nhỏ cách đây hơn 3 tỷ năm ánh sáng. Phát hiện khi đó được xem là một bước đột phá trong thiên văn học, là lần đầu tiên các nhà thiên văn có thể tìm hiểu về khoảng cách và môi trường của những sự kiện bí ẩn như vậy.

Hiện tại, chưa đến 5% trong số hàng trăm vụ chớp sóng vô tuyến được xác định là loại “lặp lại”, và chỉ một vài trong số chúng hoạt động thường xuyên.

Nhưng FRB 190520 là vụ duy nhất hoạt động bền bỉ, có nghĩa là nó chưa bao giờ "tắt" kể từ khi được phát hiện, Di Li, tác giả nghiên cứu và là trưởng bộ phận vô tuyến của Đài quan sát Thiên văn Quốc gia Trung Quốc và Trung tâm điều hành FAST, cho biết.

Trong khi đó, FRB 121102, "chớp sóng vô tuyến lặp lại nổi tiếng đầu tiên được biết đến có thể đã tắt sau nhiều tháng", ông Li nói.

Những câu hỏi mới

Phát hiện mới nhất đặt ra nhiều câu hỏi hơn cho các nhà khoa học. Họ đặt ra vấn đề về việc liệu có thể có 2 loại FRB không.

“Loại lặp lại khác với loại không lặp lại ra sao? Sự phát xạ vô tuyến liên tục có phải hiện tượng phổ biến không?”, Kshitij Aggarwal, đồng tác giả nghiên cứu, nói.


Hình mô phỏng sao từ phát ra sóng vô tuyến (màu đỏ). (Ảnh: NSF).

Trước đây, các nhà khoa học đã đưa ra giả thuyết rằng các FRB xuất hiện do tàn dư dày đặc còn sót lại sau các vụ nổ siêu tân tinh. Những tàn dư này là các sao neutron, hoặc sao từ - một loại sao neutron có từ trường cực mạnh.

FRB 190520 được được đặt giả thuyết là một vụ nổ “sơ sinh” vì môi trường vật chất xung quanh nó rất dày đặc, Casey Law, đồng tác giả nghiên cứu và nhà khoa học về thiên văn vô tuyến tại Viện Công nghệ California, nói. Khi lượng vật chất này phân tán theo thời gian, các đợt sóng từ FRB 190520 có thể giảm đi.

Từ phát hiện về FRB 190520, ông Li hy vọng có thể phát hiện ra nhiều vụ nổ chớp sóng vô tuyến hơn trong tương lai. “Một bức tranh nhất quán về nguồn gốc và sự tiến hóa của FRB có thể sẽ xuất hiện trong vài năm tới”, ông nói.

Loading...
TIN CŨ HƠN
Đặt tên cho các ngôi sao, cần cả một chiến dịch toàn cầu

Đặt tên cho các ngôi sao, cần cả một chiến dịch toàn cầu

Tên đăng ký phải sử dụng từ 4 đến 16 ký tự La tinh và chưa từng được đặt cho bất cứ thiên thể nào khác.

Đăng ngày: 29/03/2025
Những điều bạn chưa biết về Tinh vân

Những điều bạn chưa biết về Tinh vân

Tinh vân là một thiên thể ở dạng mây mù gồm khí sao và bụi vũ trụ. Tỷ trọng vật chất trong tinh vân rất thấp. Nếu đo bằng tiêu chuẩn trên Trái đất, có nơi hầu như là chân không. Nhưng thể tích tinh vân lại cực kỳ to lớn, cũng phải đế

Đăng ngày: 28/03/2025
Khám phá vũ trụ qua bản đồ thực tế ảo 3D chi tiết nhất

Khám phá vũ trụ qua bản đồ thực tế ảo 3D chi tiết nhất

Các nhà khoa học Thụy Sĩ sử dụng công nghệ VR và kho dữ liệu thiên văn khổng lồ để mô phỏng vũ trụ 360 độ trong thời gian thực.

Đăng ngày: 25/03/2025
10 câu đố vui về vũ trụ

10 câu đố vui về vũ trụ

Khoa học ngày nay tiến nhanh đến mức đôi khi bạn khó lòng nhận ra đâu là sự thực, đâu là giả tưởng. 10 tuyên bố sau đây bấp bênh giữa hai trạng thái này. Với mỗi câu, bạn hãy phân biệt thực tế - viễn tưởng, và tì

Đăng ngày: 25/03/2025
Tìm hiểu về hiện tượng Nhật thực và Nguyệt thực

Tìm hiểu về hiện tượng Nhật thực và Nguyệt thực

Trong bài viết dưới đây, chúng ta cùng tìm hiểu xem hiện tượng Nhật Thực, Nguyệt Thực là gì? Tại sao nó lại được những người yêu thích thiên văn học quan tâm đến vậy.

Đăng ngày: 22/03/2025
Khoảng cách từ Trái Đất đến Mặt Trời là bao nhiêu?

Khoảng cách từ Trái Đất đến Mặt Trời là bao nhiêu?

Trái Đất và các hành tinh hàng xóm, cùng các tiểu hành tinh, hành tinh lùn, thiên thạch, sao chổi... thuộc hệ Mặt Trời (Thái Dương hệ) với Mặt Trời là trung tâm của hệ này.

Đăng ngày: 22/03/2025
Mất bao lâu để đến được hệ sao khác ngoài Hệ Mặt trời?

Mất bao lâu để đến được hệ sao khác ngoài Hệ Mặt trời?

Một nhóm các nhà vật lý quyết định ước tính xem chúng ta mất bao nhiêu thời gian để đến được các hệ sao khác trong Dải Ngân hà bằng các tàu vũ trụ hiện có.

Đăng ngày: 20/03/2025
Tiêu điểm
Khoa Học News