Hướng dẫn cách thoát khỏi lũ quét an toàn
Lũ lụt không đến nỗi gây đe doạ tính mạng, nhất là khi ta có kỹ năng bơi lội. Nhưng lũ quét, như những gì lại vừa xảy ra ở miền núi phía bắc, đều bất thình lình và hầu như không kịp trở tay. Dẫu sao, một số kinh nghiệm được nhiều người đúc kết sau đây vẫn có thể giúp hiện thực hoá cơ hội sống sót dù chỉ mỏng như sợi rơm.
Phòng hơn chống
Đây là kinh nghiệm đầu tiên được các nhà nghiên cứu thảm hoạ ở Mỹ liệt kê dựa trên đặc trưng cơ bản của lũ quét là không cho thấy bấy cứ dấu hiệu báo trước rõ ràng nào. Thời điểm xảy ra lũ quét, nhiều khi trời không nhiều mây, thậm chí hết mưa.
Tài xế thoát nạn khi kịp nhảy khỏi xe trong trận lũ quét ở Morocco.
Nguyên nhân cơ bản gây lũ quét là do tàn phá thảm thực vật và ao hồ tự nhiên trên quy mô lớn, làm giảm khả năng thấm nước bề mặt.
Trong khi đó, chưa có bất cứ hệ thống cảnh báo lũ quét nào hiệu quả bất chấp tuyên bố hùng hồn của các nhà khoa học.
Trong bối cảnh không thể trông chờ nhiều vào hệ thống phòng chống công cộng, các chuyên gia thảm hoạ gợi ý một số kinh nghiệm sau đây để hạn chế rủi ro:
- Theo dõi diễn biến mưa không chỉ ở khu vực mình ở mà cả các vùng xung quanh, nhất là thượng lưu sông suối.
- Cảnh giác khi thượng nguồn có mưa mà nơi mình ở không mưa, nhất là những đợt mưa kéo dài dù lượng mưa không lớn.
- Cảnh giác cao độ sau trận mưa to diện rộng ở lưu vực sông suối mình sinh sống mà chưa thấy xuất hiện lũ hay lũ quét.
- Nếu định cư lâu dài ven sông suối, tạo thói quen ghi chép các trận mưa trong vùng để có cái nhìn rộng và dài về nguy cơ.
- Nên mua bảo hiểm thiên tai và lưu ý thời gian bắt đầu có hiệu lực của thẻ bảo hiểm để có thể kịp được bồi thường nếu chẳng may thảm hoạ xảy ra.
Nếu lái xe vào vùng gần sông suối hoặc miền núi, trước khi đi:
- Nắm rõ sơ đồ các hẻm núi, lưu vực, các đoạn đường xuyên qua sông suối
- Thuộc lòng lời khuyên của NOAA (Cục Quản lý Đại dương & Khí quyển Quốc gia Mỹ) “quay lại, không để chìm” (turn round, don’t drown) nếu phía trước dù chỉ là nước lụt.
Lũ quét ở Morocco sáng 23/9/2014 cuốn phăng ô tô xuống sông. (Ảnh AFP).
Khi lũ quét ập đến
Tỷ lệ sống không cao nếu lũ quét bát thần song vẫn có thể có ích nếu ý thức được:
- Hít thở thật mạnh để vượt qua trạng thái hoảng loạn và tự nhủ mình nhất định sẽ thoát.
- Chạy nhanh đến vị trí cao và có vẻ vững chắc nhất.
- Vồ ngay vật liệu có thể nổi trên mặt nước như bình/thùng nhựa, cột gỗ, chiếu cói dù nước lũ chưa cao.
- Không lội qua lũ dù chỉ sâu 15cm. Độ sâu ấy, theo NOAA, dòng lũ có thể quật ngã người khoẻ mạnh, làm gãy xương, có thể đẩy nạn nhân đến chỗ sâu hơn, nước xiết hơn.
- Bất cứ chỗ nào mực nước chỉ cần ngập mắt cá chân đều nguy hiểm, nhất là khi thiên tai xảy ra vào ban đêm, tầm nhìn hạn chế.
- Nếu không kịp thoát vùng ngập, cố gắng tìm chỗ nông và chảy chậm.
- Gắng cầm theo một gậy cứng để dò mực nước và khỏi tụt hố sâu hay vấp vật cản lớn.
- Tránh nơi có bùn hoặc vật nổi lớn, những thứ có thể quật ngã ta dù dòng chảy nông.
- Nếu bị nước cuốn, theo Desmond Johnson - Đội Cứu hộ Nước xiết (Swift Water Rescue) của Mỹ, bám chặt hoặc leo lên ngay vật gì đó bên cạnh nếu có. Khi trôi theo dòng nước, hãy chồm lên các vật nổi chứ không chui qua chúng.
- Nếu nắm được vật gì, giữ chân hướng xuống dưới dòng chảy, miệng hét lớn và có thể giơ một tay vẫy. Johnson nói rất khó phát hiện nạn nhân mắc kẹt ở dưới nước, cho nên gắng phát tín hiệu khẩn cấp liên tục cho đến khi được cứu.
Xe tải ở Morocco bị lũ quét lật nhào.
Với ô tô
Theo Cơ quan Quản lý Cứu trợ Liên bang Mỹ (FEMA), không được vượt qua nước lụt dù nông. Nước sâu chỉ 1 cm cũng đủ làm xe nổi nếu phóng đủ nhanh. Nước sâu 15cm là đã ảnh hưởng đến gầm xe; mực nước 30cm có thể làm nổi xe; và 60cm đủ sức cuốn xe đi.
- Nếu đang trong xe và nước dâng, thoát ra càng nhanh càng tốt. Đầu tiên, tháo đai an toàn, hạ cửa kính hoặc dùng vật cứng đập cửa sao cho nước tràn vào xe thật nhanh. Nếu không, chênh lệch áp suất 1.000 kg sẽ không tài nào mở nổi cửa.
- Trước khi nước tràn đầy xe, hít thật sâu rồi, trong vòng dưới 60 giây, thoát ra ngoài qua cửa sổ kính vừa hạ hoặc đẩy mạnh cửa xe.