"Kẹo cao su" thời đồ đá hé lộ cuộc đời cô gái sống 5.700 năm trước
Những dấu vết ADN còn lưu lại trên cục hắc ín bạch dương mà cô gái nhai như "kẹo cao su" đã hé lộ nhiều điều về bộ gen và thói quen sinh hoạt của cô.
Lola, một cô gái trẻ sống ở Đan Mạch 5.700 năm trước, có đôi mắt xanh, nước da ngăm và mái tóc đen. Bữa ăn cuối cùng của cô bao gồm hạt phỉ và thịt vịt trời nhưng không có sữa - cô không thể tiêu hóa sữa.
Các nhà khoa học biết được tất cả những điều này là nhờ cô ấy đã nhai hắc ín được nấu từ vỏ cây bạch dương, thứ có chức năng gần giống kẹo cao su ngày nay, theo CNN.
Một nghiên cứu về hắc ín bạch dương cổ xưa đã khám phá ra toàn bộ bộ gene và hệ vi sinh vật trong miệng của cô gái, đánh dấu lần đầu tiên vật liệu di truyền của con người được trích xuất thành công từ thứ gì đó ngoài xương người. Nghiên cứu được công bố hôm 17/12 trên tạp chí Nature Communications.
Ảnh phục dựng Lola. (Ảnh: CNN).
Hắc ín bạch dương được con người thời kỳ Đồ đá cũ sử dụng làm keo dán cách đây khoảng 760.000 năm. Nó được tạo ra bằng cách đun nóng vỏ cây bạch dương, và trong quá trình này họ phát hiện ra rằng họ có thể nhai nó - như được chỉ ra bởi dấu răng trên những gì còn sót lại của một cục hắn ín cổ xưa.
Các nhà khảo cổ thuộc Bảo tàng Lolland-Falster đã tìm thấy một cục hắc ín bạch dương màu đen nâu lớn tại địa điểm Syltholm trên đảo Lolland củ Đan Mạch. Syltholm là di chỉ thời Đồ đá lớn nhất nước này.
Bằng cách trích xuất ADN từ cục hắn ín, các nhà nghiên cứu biết rằng nó đã được nhai bởi một người nữ có liên hệ gần gũi về mặt di truyền với người săn bắn hái lượm từ lục địa châu Âu, chứ không phải với người ở vùng trung tâm Scandinavia. Một số gene cụ thể cho họ biết tóc, da và màu mắt của cô tương tự những người săn bắn hái lượm khác ở châu Âu.
"Thật đáng kinh ngạc khi có được một bộ gene người cổ đại hoàn chỉnh từ bất cứ thứ gì khác ngoài xương", Hannes Schroeder, tác giả nghiên cứu, phó giáo sư tại Viện Địa cầu thuộc Đại học Copenhagen, nói.
"Hơn thế nữa, chúng tôi còn lấy được DNA từ vi khuẩn ở miệng và một số mầm bệnh quan trọng của con người. Đây là nguồn DNA cổ xưa rất có giá trị, đặc biệt là trong những khoảng thời gian mà chúng ta không tìm thấy hài cốt của con người".
DNA thực vật và động vật được tìm thấy trong cục hắc ín cũng tiết lộ rằng cô gái đã ăn hạt phỉ và thịt vịt, những thứ có khả năng là thành phần chính trong chế độ ăn của cô.
"Kẹo cao su cổ xưa" cũng lưu trữ thông tin về hệ vi khuẩn sống trong miệng cô gái. Các nhà nghiên cứu có thể phát hiện dấu vết ADN tiết lộ các nguồn gây bệnh, bao gồm thứ có thể là virus Epstein-Barr, một trong những loại virus phổ biến nhất ở người có thể gây ra bệnh bạch cầu đơn nhân. Họ cũng tìm thấy dấu hiệu của bệnh viêm phổi.
Cục hắc ín bạch dương được tìm thấy. (Ảnh: NYT).
Lola không dung nạp đường sữa, phù hợp với ý kiến cho rằng người trưởng thành đã tiến hóa để có thể tiêu hóa sữa sau khi việc chăn nuôi bò sữa lan rộng trong cuộc cách mạng thời kỳ Đồ đá mới.
"Tổ tiên của chúng ta sống trong môi trường khác, có lối sống và chế độ ăn uống khác. Do đó thật thú vị khi tìm hiểu điều này được phản ánh thế nào trong hệ vi sinh vật của họ", ông Schroeder nói.
"Việc này có thể giúp chúng ta hiểu được các nguồn gây bệnh đã phát triển và lây lan theo thời gian như thế nào và điều gì khiến chúng đặc biệt độc hại trong một môi trường nhất định. Đồng thời, nghiên cứu cũng có thể giúp dự đoán một nguồn gây bệnh sẽ hoạt động như thế nào trong tương lai và cách có thể ngăn chặn hoặc xóa sổ chúng".
Hắc in bạch dương đã được sử dụng để dán các công cụ bằng đá vào tay cầm và dây đai. Dù dễ uốn nắn khi được đun nóng, nó đông cứng ngay khi nguội, khiến một số nhà nghiên cứu tin rằng người cổ đại đã nhai hắc ín để giữ cho nó mềm trong khi thao tác trên công cụ.
Họ cũng đưa ra giả thuyết rằng nhai hắc ín bạch dương có thể giúp giảm đau răng hoặc có tác dụng như việc đánh răng ngày nay; ngăn chặn cơn đói; hoặc đơn giản là để có thứ gì đó để nhai giống như việc sử dụng kẹo cao su hiện tại.
Một số vi khuẩn được phát hiện trong cục hắc ín chỉ ra dấu hiệu của bệnh nướu răng và đây có thể là lý do tại sao Lola - được đặt tên theo nơi cô được tìm thấy, đảo Lolland - đã nhai nó.