Kỷ niệm 150 năm bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học

Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học, hay bảng tuần hoàn Mendeleev, là một phương pháp liệt kê các nguyên tố hóa học thành bảng, dựa trên số hiệu nguyên tử (số proton trong hạt nhân), cấu hình electron và các tính chất hóa học tuần hoàn của chúng. Các nguyên tố được biểu diễn theo trật tự số hiệu nguyên tử tăng dần, thường liệt kê cùng với ký hiệu hóa học trong mỗi ô.

Dạng tiêu chuẩn của bảng gồm các nguyên tố được sắp xếp thành 18 cột và 7 dòng, với hai dòng kép nằm riêng nằm bên dưới cùng. Mặc dù có những người tiên phong trước đó, nhưng Dmitri Ivanovich Mendeleev (1834 - 1907) thường được xem là người công bố bảng tuần hoàn phổ biến đầu tiên vào năm 1869.

Mendeleev đã phát triển bảng tuần hoàn của mình để minh họa các xu hướng tuần hoàn trong thuộc tính các nguyên tố đã biết khi đó. Mendeleev cũng tiên đoán một số thuộc tính của các nguyên tố chưa biết mà ông hy vọng sẽ lấp vào những chỗ trống trong bảng này. Hầu hết những tiên đoán của ông đều tỏ ra chính xác khi các nguyên tố đó lần lượt được phát hiện.

Kỷ niệm 150 năm bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học
Dmitri Ivanovich Mendeleev (ảnh in trên bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học của Nga), vừa được UNESCO làm lễ kỷ niệm 150 năm.

Bảng tuần hoàn của Mendeleev từ đó đã được mở rộng và hiệu chỉnh với sự khám phá hoặc tổng hợp thêm những nguyên tố mới và sự phát triển của các mô hình lý thuyết để giải thích những thuộc tính hóa học. Và kể từ đó tới nay, đã có 55 nguyên tố được bổ sung, trong đó có 24 nguyên tố được tạo ra do con người.

Đến nay, bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học của Mendeleev đã có tuổi đời 150 năm, và UNESCO đã chọn ngày 29/1/2019 là “Năm của các nguyên tố hóa học” để vinh danh người có công và kỷ niệm sự kiện này.

Và trong số khách mời tham dự lễ kỷ niệm, có Yuri Oganessian, Giám đốc khoa học của Phòng thí nghiệm phản ứng hạt nhân Flerov ở Dubna (Nga).

Chính trong dịp này, Yuri Oganessian đã đưa ra những thảo luận về các thách thức của việc tạo ra hạt nhân siêu nặng. Vậy nhà vật lý người Nga này đã mang đến điều gì cho khoa học?

Từ rất lâu, trong khi nghiên cứu bảng tuần hoàn của Mendeleev, Yuri Oganessian đã phân loại lại 63 nguyên tố theo khối lượng của chúng để sắp xếp theo đúng hàng đúng cột và nhận thấy rằng tất cả các yếu tố của một cột đều có tính chất hóa học tương tự.

Kỷ niệm 150 năm bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học
Ảnh Yuri Oganessian trên con tem được nước Nga phát hành để vinh danh ông.

Với proton (được phát hiện năm 1913) và sau đó là neutron (1932), ông hiểu rằng đó là số nguyên tử, tức số lượng proton chứa trong hạt nhân chứ không phải là khối lượng để có thể phân biệt các nguyên tố, nhưng điều này đã không làm thay đổi bảng tuần hoàn của Mendeleev.

Nhưng như vậy tức là nhà khoa học này đã đi trước thời đại của mình khoảng nửa thế kỷ!

Năm 2015 thì bảng các nguyên tố này đã hoàn thành, trong đó có 14 yếu tố nhân tạo được gọi là “siêu nặng” đã được thêm vào như oganesson (số hiệu nguyên tử 118).

Trong tự nhiên, các nguyên tố nặng nhất được rèn đúc trong vụ nổ của các ngôi sao cuối đời, được gọi là siêu tân tinh, nơi nóng tới vài tỷ độ. Nhưng đây là những thảm họa mà chúng ta không thể tái tạo trong phòng thí nghiệm.

Vì vậy, chỉ có thể thực nghiệm bằng các hạt gia tốc cao, đòi hỏi một nguồn năng lượng cực lớn vì tất cả các lõi đều mang điện tích dương. Điều này tạo ra một lực đẩy cực mạnh giữa chúng với nhau, được gọi là "hàng rào Coulomb".

Vượt qua được hàng rào này để lực tương tác mạnh (lực tác động ở cấp độ hạt nhân) mới có thể hợp nhất một hạt nhân của chùm tia với một mục tiêu khác để tạo ra một nguyên tố nặng hơn.

Loading...
TIN CŨ HƠN
Việt Nam xây dựng biểu tượng chỉ dẫn địa lý quốc gia

Việt Nam xây dựng biểu tượng chỉ dẫn địa lý quốc gia

Biểu tượng sẽ giúp thúc đẩy phát triển các sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam. Hàn Quốc sẽ hỗ trợ Việt Nam xây dựng logo.

Đăng ngày: 24/02/2019
Những sự kiện thiên văn nổi bật nhất năm 2018

Những sự kiện thiên văn nổi bật nhất năm 2018

Năm 2018 là "một năm bận rộn" của ngành thiên văn học với nhiều sự kiện vui, buồn. Đặc biệt, qua những thành tựu đạt được, con người ngày càng chứng tỏ mình có khả năng chinh phục vũ trụ bao la.

Đăng ngày: 23/12/2018
10 sự kiện khoa học nổi bật thế giới năm 2018

10 sự kiện khoa học nổi bật thế giới năm 2018

Giáo sư Stephen Hawking qua đời, tàu thăm dò NASA đáp xuống sao Hỏa, thay đổi định nghĩa kilogram... là những dấu mốc đáng nhớ năm qua.

Đăng ngày: 20/12/2018
Vingroup chi tiền giải trình tự hệ gene 1.000 người Việt

Vingroup chi tiền giải trình tự hệ gene 1.000 người Việt

Viện Nghiên cứu Dữ liệu lớn thuộc Vintech (Tập đoàn Vingroup) khởi động dự án đầu tiên sau 4 tháng ra mắt dưới sự điều hành của GS Vũ Hà Văn.

Đăng ngày: 07/12/2018
Chính thức: 1 kilogram không còn là 1 kilogram, và 3 đại lượng cơ bản khác cũng vậy

Chính thức: 1 kilogram không còn là 1 kilogram, và 3 đại lượng cơ bản khác cũng vậy

Kể từ Ngày Đo lường khoa học thế giới 20/5/2019, định nghĩa kilogram mới sẽ chính thức được áp dụng.

Đăng ngày: 17/11/2018
Việt Nam chế tạo tên lửa đẩy đưa thiết bị nghiên cứu khí quyển

Việt Nam chế tạo tên lửa đẩy đưa thiết bị nghiên cứu khí quyển

Tên lửa có thể bay cao trên 40km, mang theo thiết bị khoa học đo nhiệt độ, tầng khí quyển, không khí, các thông số theo yêu cầu.

Đăng ngày: 15/11/2018
Việt Nam có huy chương vàng Olympic Thiên văn học quốc tế đầu tiên

Việt Nam có huy chương vàng Olympic Thiên văn học quốc tế đầu tiên

4 trong 5 thí sinh đoàn Việt Nam dự Olympic về Thiên văn học và Vật lý thiên văn quốc tế giành huy chương. Đây cũng là năm đầu tiên nước ta đoạt huy chương vàng tại kỳ thi này.

Đăng ngày: 13/11/2018
Tiêu điểm
Khoa Học News