"Vén màn" sự thật đau đớn đằng sau thí nghiệm tạo ra tia X-quang đầu tiên trên thế giới

Tia X đã giúp nền y học hiện đại rất nhiều nhưng những thí nghiệm thuở ban đầu để phát hiện ra nó đã phải trả bằng sinh mạng của chính con người.

Vào tháng 12/1985, nhà vật lý người Đức Wilhelm Roentgen gửi báo cáo sơ bộ cho tạp chí của Hiệp hội Sinh lý - Y khoa Würzburg, mô tả phát hiện "một loại tia mới". Loại bức xạ chưa từng được phát hiện trước đây mà ông đặt tên là tia X có thể chiếu xuyên qua những khối gỗ và cuốn sách dày nghìn trang, thậm chí cả da thịt ở bàn tay người, tạo ra bóng mờ của phần xương. Trong vòng vài tuần, tin tức lan khắp thế giới, dấy lên vô số cuộc tranh luận trên các tạp chí về phát hiện mới và ứng dụng tiềm năng trong khoa học y sinh.

Tác động gây tổn thương của tia Roentgen đối với mô sống được nhà vật lý người Italy Angelo Battelli suy đoán sớm nhất vào tháng 3/1896. Nhiều kỹ sư khác cũng nêu ra lo ngại, nhưng phát hiện tia X mở ra nhiều tiềm năng đến mức một số nhà khoa học sẵn sàng bỏ mối lo ngại sang một bên để tìm hiểu phát hiện đột phá này. Một trong những người đầu tiên phải trả giá cho phát hiện là Clarence Madison Dally.

Dally sinh tại Woodbridge, New Jersey, vào năm 1865. Cha ông là một thợ thổi thủy tinh ở nhà máy Edison Lamp Works tại thị trấn Harrison gần đó, chuyên sản xuất bóng đèn. Ở tuổi 17 tuổi, ông nhập ngũ và công tác 6 năm trong Hải quân trước khi giải ngũ. Trở về quê nhà ở Woodbridge vào 1888, Dally bắt đầu làm việc cùng cha và 3 anh em trai ở Edison Lamp Works.


Edison nhìn qua kính huỳnh quang để quan sát tia X rọi vào bàn tay của Clarence Madison Dally. (Ảnh: Wellcome Images).


Tấm ảnh X-quang đầu tiên do Wilhelm Conrad Roentgen chụp lại.

Khi Roentgen công bố phát hiện tia X vào năm 1895, Thomas Edison nhanh chóng nhận ra tầm quan trọng của nó và cho rằng đây có thể là công cụ để cải tiến đèn sợi đốt. Edison đặc biệt quan tâm tới một trong những thí nghiệm của Roentgen, trong đó nhà nghiên cứu phủ một lớp tinh thể bari platinocyanua lên màn hình thủy tinh và rọi tia X vào. Tinh thể sẽ phát sáng trong bóng tối khi tiếp xúc với tia X. Edison tin chắc nếu tìm ra chất huỳnh quang phù hợp, ông có thể khiến màn hình sáng lên đủ để chiếu rọi cả căn phòng.

Được biết, vì bị những hình ảnh X quang nguyên sơ đầu tiên của một nhà khoa học khác thu hút nên Edison quyết định nghiên cứu công nghệ mới này. Ông cần tới một bàn tay để thí nghiệm nhưng ông lại không thể sử dụng tay của mình làm bản mẫu vì phải quan sát cũng như sử dụng đôi tay để làm việc.

Bởi vậy, trợ lí của ông, Dally Clarence - một người vô cùng hứng thú với công nghệ tia X luôn cảm thấy sẵn sàng được trở thành người thí nghiệm cho Edison. Theo các tài liệu ghi chép, Trong khi Dally luôn muốn được thử nghiệm các ống tia X mạnh nhất, Edison lại cố gắng thử nghiệm những ống kém mạnh hơn.

Chính bởi vậy, bàn tay trái của Dally sau nhiều lần tiếp xúc với bức xạ, luôn bị bao phủ bởi những vết bỏng. Tuy nhiên, sự tò mò đối với những khám phá mới luôn mê hoặc con người. Các trợ lí khác của Edison từng cho hay cứ khi nào thấy Dally là thấy bàn tay của anh ấy đang làm thí nghiệm. Vài năm sau, Edison đã phát minh ra đèn huỳnh quang đầu tiên hỗ trợ nhìn thấy được xương bên dưới da thịt.

Dù tình trạng ngày một tệ đi nhưng Dally vẫn mong muốn được cống hiến cho khoa học. Mới chỉ 35 tuổi, tóc Dally đã rụng gần hết, trông anh cũng già hơn những người bạn cùng trang lứa. Bàn tay trái luôn sưng đỏ và đau đớn, các vết loét lan lên cánh tay và khuôn mặt anh. Những chuyển biến về tình trạng của trợ lí đều được Edison viết vào nhật kí mỗi ngày.


Bàn tay trái của Dally sau nhiều lần tiếp xúc với bức xạ, luôn bị bao phủ bởi những vết bỏng.

Vì bàn tay trái quá yếu nên Dally đã sử dụng bàn tay phải khỏe mạnh hơn để tiếp tục làm thí nghiệm. Nhưng, chỉ một thời gian ngắn sau, bàn tay phải của anh cũng luôn sưng đỏ và đau đớn khiến anh phải ngâm chúng vào nước lạnh hằng đêm để xoa dịu nỗi đau và để có thể ngủ được. Một vài năm sau, các bác sĩ tiến hành cuộc phẫu thuật lấy da từ chân của Dally ghép vào bàn tay trái đang dần phân hủy nhưng kết quả không khả quan.

Theo như kết quả của khoa học hiện đại, vì phơi nhiễm phóng xạ nên Dally mắc ung thư da. Anh đành phải cắt cụt tay trái, vài tháng sau, anh phải tiếp tục cắt cụt 4 ngón tay phải. Năm 1903, anh cắt cụt tay phải. Một năm sau, anh ra đi ở tuổi 39, tám năm kể từ khi anh lần đầu tiếp xúc với tia X. Những năm cuối đời, dù phải cắt cụt tay, không còn làm việc ở phòng thí nghiệm nhưng Dally vẫn bày tỏ với Edison rằng anh có thể hỗ trợ các thí nghiệm khoa học đến cuối đời.

Sau cái chết của người trợ lí, Edison đã bị sang chấn tâm lí khá mạnh.

"Đừng nói với tôi về tia X", ông nói.

"Tôi sợ chúng".

Loading...
TIN CŨ HƠN
Khi nào nên thắp sáng cây thông mùa Noel?

Khi nào nên thắp sáng cây thông mùa Noel?

Cây thông Noel có tự bao giờ? Khi nào người ta bắt đầu trang trí cây thông Noel, và khi nào thì nên dỡ bỏ? Đây là những điều không phải ai cũng biết.

Đăng ngày: 07/06/2025
Người Inca

Người Inca "chăm" nạn nhân hiến tế đặc biệt thế nào?

Giống nhiều nền văn minh cổ xưa, người Inca thực hiện các nghi lễ hiến tế con người. Những đứa trẻ được chọn làm vật tế thần có chế độ ăn uống đặc biệt.

Đăng ngày: 07/06/2025
Vì sao khi tuyết rơi thì ấm, tuyết tan thì lạnh?

Vì sao khi tuyết rơi thì ấm, tuyết tan thì lạnh?

Tuyết, tuyết rơi hay mưa tuyết là một hiện tượng thiên nhiên, giống như mưa nhưng là mưa của những tinh thể đá nhỏ.

Đăng ngày: 06/06/2025
Nguồn gốc và ý nghĩa của ngày Quốc tế thiếu nhi 1/6

Nguồn gốc và ý nghĩa của ngày Quốc tế thiếu nhi 1/6

Quốc tế thiếu nhi 1/6 được biết đến là ngày Tết dành cho trẻ em. Đây là dịp để trẻ được vui chơi, nhận những món quà ý nghĩa từ người thân.

Đăng ngày: 05/06/2025
Những điều kỳ diệu về cơ thể con người

Những điều kỳ diệu về cơ thể con người

Con người với khoảng 50 nghìn tỷ tế bào là một sinh vật sống cực kỳ phức tạp, chứa đựng nhiều điều bí ẩn chưa được khám phá.

Đăng ngày: 05/06/2025
Sự thật thú vị về ngày lễ Tạ ơn

Sự thật thú vị về ngày lễ Tạ ơn

Bạn có biết, Lễ Tạ Ơn đầu tiên trên thế giới được kéo dài tới 3 ngày, khoảng 280 triệu con gà tây được tiêu thụ trong ngày Lễ Tạ Ơn...?

Đăng ngày: 05/06/2025
Nguồn gốc các màu đỏ, vàng, xanh trên đèn giao thông

Nguồn gốc các màu đỏ, vàng, xanh trên đèn giao thông

"Đèn đỏ phải dừng lại, đèn xanh được đi" là luật giao thông phổ biến khắp nơi trên thế giới. Nhưng ít ai biết rằng trong quá khứ không phải là xanh là đi, đỏ là dừng và vàng là đi chậm.

Đăng ngày: 05/06/2025
Tiêu điểm
Khoa Học News