Xác ướp cổ nhất thế giới đang phân hủy do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu

Tồn tại từ 7.000 năm trước, các xác ướp Chinchorro đứng trước nguy cơ bị phá hủy do hoạt động của con người và biến đổi khí hậu.

Nghĩa trang trên sa mạc Atacama, nơi người Chinchorro cổ đại trang trí và chôn cất xác ướp đang chịu ảnh hưởng ngày càng tăng từ biến đổi khí hậu.

Nghĩa trang trải dài trên đồi thuộc về Chinchorro, nền văn minh cổ đại bao gồm các thợ săn và ngư dân chuyên ướp xác người chết một cách tỉ mỉ. Sau khi tách da và cơ quan nội tạng ra khỏi thi thể, người Chinchorro bọc bộ xương bằng lau sậy, da sư tử biển, đất sét, lông lạc đà, tóc người. Điều đáng chú ý là người Chinchorro ướp xác tất cả, không phân biệt cấp bậc - kể cả trẻ em chết từ trong bụng mẹ. Họ cho rằng khí hậu khô nóng của sa mạc sẽ bảo quản xác ướp vĩnh cửu. Nhưng nghĩa trang của họ đang chịu tác động ngày càng mạnh từ thời tiết khác thường liên quan tới khủng hoảng khí hậu và các xác ướp lộ ra do nhiều yếu tố.


Xác ướp Chinchorro ở bảo tàng San Miguel de Azapa phía bắc Chile. (Ảnh: Bộ Văn hóa Chile).

Nhà khảo cổ học Jannina Campos đi bộ trên sườn đồi phủ đầy cát ở Arica, thành phố cảng ở rìa sa mạc Atacama, nơi khô nhất hành tinh. Trên sườn đồi có hàng chục cờ màu cam đặt vào tháng 12 năm ngoái. Mỗi lá cờ đánh dấu từng bộ hài cốt phát lộ do gió mạnh khác thường và lượng mưa tăng lên. "Mỗi lần có một xác ướp xuất hiện, chúng tôi lại đặt một lá cờ và chôn lại bộ xương. Những hài cốt đã được bảo quản ở đó trong suốt 7.000 năm", Campos chia sẻ.

Các nhà khảo cổ rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan: tìm cách cứu mọi thứ họ có thể hay chỉ chôn lại hài cốt và tập trung vào bảo tồn, nghiên cứu những xác ướp đã khai quật. Theo Bernardo Arriaza, chuyên gia hàng đầu về nền văn minh Chinchorro ở Đại học Tarapacá tại Arica, các bảo tàng đang bị quá tải.

Độ ẩm tăng lên ở Atacama đang phá hủy xác ướp nằm trong những bộ sưu tập. Một số xác ướp bị mốc, số khác khô mục hoặc bị côn trùng gặm nhấm. Cách kết hợp nhiều vật liệu bọc khiến giới nghiên cứu gặp khó khăn trong việc thiết lập điều kiện lưu trữ phù hợp. Ở một bảo tàng gần ngọn đồi, Campos chỉ vào hàng chục xác ướp Chinchorro, nền cát xung quanh đó có nhiều mẩu vụn màu trắng. "Không có giải pháp màu nhiệm nào. Đó là xương cốt đang dần hóa thành bụi", Claudio LaTorre, nhà cổ sinh thái học tại Đại học Công giáo Chile cho biết. Ngoài xác ướp, những dấu tích cổ xưa khác trên sa mạc cũng có thể sẽ biến mất.

"Biến đổi khí hậu do con người gây ra là điều khiến chúng tôi thực sự lo lắng, vì nó sẽ thay đổi nhiều khía cạnh tạo nên sa mạc ngày nay", LaTorre cho biết. Khi các xác ướp lộ ra, đôi khi do con người xây dựng đường sá hay các tòa nhà, sự xuống cấp bắt đầu xảy ra do điều kiện thời tiết.

Xác ướp Chinchorro được UNESCO đưa vào danh sách Di sản Thế giới hồi tháng 7 năm ngoái sau 20 năm xin cấp chứng nhận. Dự án xây dựng một bảo tàng điều hòa không khí mới trị giá 19 triệu USD trong năm nay ở gần Arica và mối quan tâm ngày càng gia tăng có thể góp phần giúp ngăn chặn sự biến mất của xác ướp.


Những xác ướp của người Chinchorro tồn tại từ hàng nghìn năm trước. (Ảnh: CBS News).

Xác ướp Chinchorro là ví dụ cổ xưa nhất của tập tục ướp xác có chủ đích, có niên đại 5.000 năm trước Công nguyên, lâu hơn 2 thiên niên kỷ so với xác ướp Ai Cập. Thung lũng sông Camarones nằm giữa sa mạc trống trải có thể đã thu hút những người Chinchorro đầu tiên tới định cư tại đây. Nhưng dòng sông cũng chứa 1.000 microgram thạch tín/lít, cao gấp 100 lần mức an toàn đối với con người. Mỗi khi uống nước, người Chinchorro vô tình tự đầu độc chính họ, theo kết quả phân tích mẫu tóc. Kết quả là họ cũng có tỷ lệ sảy thai và chết non cao. Nhiều trẻ em được ướp xác và trang trí bằng mặt nạ chạm khắc từ mangan đen.

Các nhà nghiên cứu hy vọng chính phủ Chile có thể bảo vệ các xác ướp tốt hơn. "Hãy nhìn cách nhiều hài cốt xuất hiện. Nếu chúng ta không trông chừng, xác ướp Chinchorro sẽ biến mất do biến đổi khí hậu", Cristian Zavala, thị trưởng thành phố Arica, cho biết.

Arriaza đang nỗ lực nâng cao nhận thức của mọi người về xác ướp với hy vọng điều đó sẽ giúp bảo tồn xác ướp tốt hơn. "Đó là một thách thức rất lớn vì bạn cần có nguồn lực. Nỗ lực của mọi người hướng tới một mục tiêu chung sẽ giúp bảo tồn địa điểm, bảo tồn xác ướp", Arriaza chia sẻ.

Loading...
TIN CŨ HƠN
Kỳ lạ chiếc tủ lạnh hoành tráng thời cổ đại

Kỳ lạ chiếc tủ lạnh hoành tráng thời cổ đại

Chắc hẳn nhiều người cho rằng tủ lạnh là thành tựu khoa học của thế kỷ 20. Ít người biết rằng tủ lạnh đã có từ thời cổ đại, từ năm 400 trước Công nguyên.

Đăng ngày: 02/07/2025
Đây là những cây mà NASA khuyên bạn nên trồng trong nhà

Đây là những cây mà NASA khuyên bạn nên trồng trong nhà

Bạn mới mua nhà nhưng không biết phải trang trí như thế nào? Hãy nghĩ ngay tới việc trồng cây cảnh, vừa "mát mắt" như các cụ nhà ta vẫn khen, lại vừa giúp phủ xanh Trái Đất này, dù chỉ là một phần bé nhỏ.

Đăng ngày: 01/07/2025
Món đồ cổ duy nhất trên thế giới không thể làm giả hay phục chế, độ linh diệu sánh ngang

Món đồ cổ duy nhất trên thế giới không thể làm giả hay phục chế, độ linh diệu sánh ngang "thượng thần"

'Di vật mồ côi' không thể làm giả, công nghệ hiện đại cũng khó phục chế, đến nay vẫn chưa ai có thể hiểu được bí ẩn mô hình kết cấu của nó.

Đăng ngày: 30/06/2025
Khủng long làm

Khủng long làm "chuyện ấy" như thế nào?

Loài vật này có trọng lượng lên tới hàng chục tấn, dài hàng chục mét. Với kích thước lớn như vậy, chúng sẽ làm "chuyện ấy" như thế nào?

Đăng ngày: 30/06/2025
Mộ cổ cháu gái Hoàng hậu Trung Hoa và bí ẩn 4 chữ

Mộ cổ cháu gái Hoàng hậu Trung Hoa và bí ẩn 4 chữ "người mở sẽ chết" trên nắp quan tài

Tây An được xem là một trong những nơi lưu giữ cổ vật nổi tiếng của Trung Quốc qua nhiều triều đại.

Đăng ngày: 30/06/2025
Kim tự tháp Ai Cập được xây dựng như thế nào?

Kim tự tháp Ai Cập được xây dựng như thế nào?

Người Aztec, người Maya và người Ai Cập cổ thuộc ba nền văn minh rất khác nhau nhưng lại cùng chung một biểu tượng: các kim tự tháp. Tuy nhiên, trong ba nền văn minh cổ đại này, những chuẩn mực về thiết kế kim tự tháp do người Ai Cập đặt ra được phần lớn mọi người công nhận là kiểu kim tự t

Đăng ngày: 29/06/2025
Những điều chưa biết về khủng long

Những điều chưa biết về khủng long

Khủng long chính là 1 trong những sinh vật cổ đại nổi tiếng nhất trên Trái Đất, với vô vàn bí ẩn thú vị đang dần được khám phá đến tận ngày nay.

Đăng ngày: 28/06/2025
Tiêu điểm
Khoa Học News