Ảnh chụp cũ hé lộ xác ướp 8.000 năm cổ xưa nhất thế giới

Những bức ảnh chưa từng được công bố của nhà khảo cổ Bồ Đào Nha tiết lộ dấu vết ướp xác cổ xưa nhất thế giới.

Ảnh chụp một trong những hài cốt khai quật ở thung lũng Sado cho thấy người này được ướp xác trước khi chôn cất cách đây khoảng 8.000 năm. (Ảnh: Peyroteo-Stjerna et al/European Journal of Archaeology)

Những năm 1960, nhà khảo cổ Manuel Farinha dos Santos đã chụp ảnh một số bộ xương chôn trong các ngôi mộ 8.000 năm tuổi được phát hiện ở thung lũng Sado, miền nam Bồ Đào Nha. Hiện tại, một phân tích mới về số ảnh này cho thấy có thể những xác ướp cổ xưa nhất của con người nằm ở châu Âu chứ không phải Ai Cập hay Chile, Live Science hôm 15/3 đưa tin. Nghiên cứu mới công bố trên tạp chí European Journal of Archaeology.

Trong nghiên cứu mới, nhóm nhà khoa học xem xét lại tài liệu của Farinha dos Santos và phát hiện các bức ảnh đen trắng của 13 ngôi mộ từ thời kỳ Đồ Đá giữa. Một số tài liệu và bản đồ vẽ tay về di chỉ ở thung lũng Sado được lưu giữ trong Bảo tàng Khảo cổ học Quốc gia tại Lisbon, nhưng những bức ảnh này chưa từng được công bố. Chúng mang đến cho nhóm nhà khảo cổ cơ hội quý giá để nghiên cứu các ngôi mộ, theo Rita Peyroteo-Stjerna, nhà khảo cổ sinh học tại Đại học Uppsala, tác giả chính của nghiên cứu mới.

Sau khi sử dụng ảnh chụp để tái dựng các ngôi mộ, nhóm chuyên gia nhận thấy tay và chân của một bộ hài cốt bị kéo đến vị trí vượt quá giới hạn tự nhiên. Điều này chỉ ra, người chết từng bị trói chặt bằng những sợi dây giờ đã tan rã hết. Ngoài ra, các đoạn xương vẫn còn gắn kết với nhau sau khi chôn, kể cả những xương bàn chân rất nhỏ thường bị rời ra khi cơ thể phân hủy.

Không có dấu hiệu nào cho thấy đất của ngôi mộ cổ từng bị dịch chuyển khi mô mềm của cơ thể phân hủy (quá trình cơ thể thu nhỏ thể tích sẽ khiến trầm tích xung quanh lấp vào những khoảng trống lộ ra), đồng nghĩa không xảy ra sự phân hủy như vậy.

Tất cả những dấu hiệu trên chỉ ra người này được ướp xác sau khi chết. Theo Peyroteo-Stjerna, có khả năng cơ thể người chết được làm khô, sau đó thu nhỏ dần bằng cách quấn chặt dây xung quanh.

Các nhà khảo cổ cho rằng người chết trở thành xác ướp sau khi được trói và làm khô trong nhiều tuần để trở nên dễ vận chuyển hơn. (Ảnh: Peyroteo-Stjerna et al/European Journal of Archaeology)

Quá trình nghiên cứu các ngôi mộ cổ cũng dựa trên phát hiện từ những thí nghiệm phân hủy thực hiện tại Cơ sở Nghiên cứu Nhân chủng học Pháp y tthuộc Đại học Bang Texas. Những thí nghiệm này cho biết người cổ đại có thể đã thực hiện những thao tác gì khi ướp xác người chết ở thung lũng Sado.

Theo đó, nhiều khả năng họ đã trói người chết lại, đặt trên một cấu trúc cao, ví dụ như bệ nâng, để chất lỏng phân hủy thoát đi, tránh tiếp xúc thêm với cơ thể. Ngoài ra, người xưa cũng dùng lửa để làm khô thi thể và thắt chặt dần các dây buộc qua thời gian, giữ được tính toàn vẹn về mặt giải phẫu đồng thời tăng độ uốn dẻo của các chi.

Các nhà nghiên cứu cho rằng có thể một số hài cốt được đưa từ nơi khác đến thung lũng Sado để chôn cất. Nếu vậy, việc ướp xác - giúp xác chết trở nên nhỏ và nhẹ hơn nhiều - sẽ giúp quá trình vận chuyển dễ dàng hơn, Peyroteo-Stjerna nhận định.

Xác ướp ở Bồ Đào Nha là xác ướp cổ xưa nhất từng phát hiện trên thế giới, vượt kỷ lục cũ của các xác ướp ở sa mạc Atacama, Chile, khoảng 1.000 năm. Tuy nhiên, nó có thể không giữ được danh hiệu này lâu khi công nghệ phân tích mới, loại dùng trong nghiên cứu của Peyroteo-Stjerna, được áp dụng để xác minh các dấu vết ướp xác 10.000 năm tại Israel và 30.000 năm tại Belarus.

• Khai quật ngôi mộ cổ, phát hiện “hạt kê vàng xuyên không” suốt 2.000 năm
• Bùa hộ mệnh bằng xương người được tìm thấy ở nơi chôn cất Tagar ở Siberia cổ đại
• Đồng xu bằng vàng gần 700 năm tuổi được bán đấu giá tới 185.000 USD