Gene nguy cơ gây bệnh Alzheimer tác động từ thời thơ ấu

Một nghiên cứu mới cho thấy, gene nguy cơ của chứng bệnh Alzheimer có thể bắt đầu gây ảnh hưởng lên não từ thời thơ ấu.

Người mang trong mình một gene nguy cơ cao mắc các chứng bệnh Alzheimer cho thấy, những thay đổi trong não của họ bắt đầu từ thời thơ ấu, hàng chục năm trước khi bệnh xuất hiện, một nghiên cứu mới của các nhà khoa học thuộc Trung tâm Centre for Addiction and Mental Health (CAMH) đã công bố.

Gene này có tên gọi SORL1, là một trong số các gene liên quan đến làm tăng phát bệnh Azheimer muộn, hình thức phổ biến nhất của căn bệnh này. SORL1 mang đến mã gene thụ thể giống như sortilin, tham gia vào quá trình tái chế một số phân tử trong não trước khi chúng phát triển thành beta – amyloid, một loại protein Azheimer độc hại. SORL1 cũng tham gia vào quá trình chuyển hóa lipid.

“Chúng tôi cần phải hiểu được ở vị trí nào, và khi nào, cũng như bằng cách nào mà các gene nguy cơ của bệnh Alzheimer gây ảnh hưởng tới não, bằng cách nghiên cứu những con đường sinh học thông qua đó các gene này hoạt động”, tiến sĩ Aristotle Voineskos, người đứng đầu phòng thí nghiệm Kimel Family Translational Imaging-Genetics Laboratory tại CAMH nói. “Thông qua kiến thức này, chúng ta có thể bắt đầu thiết kế các sự can thiệp vào đúng thời điểm, cho đúng đối tượng”.

Nghiên cứu hiện được trình bày trực tuyến trên Molecular Psychiatry cùng với sinh viên đã tốt nghiệp của tiến sĩ Voineskos, Daniel Felsky là tác giả đầu tiên, và là một hỗ trợ hợp tác cùng bệnh viện Zucker Hillside Hospital/ viện nghiên cứu Feinstein Institute tại New York và Trung tâm Rush Alzheimer's Disease Center tại Chicago.

Để hiểu được tác dụng của SORL1 qua tuổi thọ, các nhà khoa học đã tiến hành nghiên cứu các cá nhân bị bệnh và không bị bệnh Alzheimer. Cách tiếp cận của họ là xác định sự khác biệt di truyền trong SORL1, và xem xét liệu có một liên kết với các chứng bệnh Alzheimer liên quan đến các biến đổi trong não hay không, bằng cách sử dụng các phân tích hình ảnh cũng như phân tích mô não.

Trong mỗi cách tiếp cận, một mối liên kết đã được xác nhận.

Trong nhóm đầu gồm những người khỏe mạnh, tuổi từ 8 tới 86, các nhà nghiên cứu đã sử dụng một kỹ thuật hình ảnh não được gọi là hình ảnh khuyếch tán tensor (diffusion tensor imaging (DTI). Ngay cả ở những người ít tuổi nhất trong nghiên cứu này, những người có một bản copy đặc thù của gene SORL1 đã cho thấy, một sự suy giảm trong các kết nối thuộc chất trắng trong vùng não rất quan trọng đối với khả năng nhớ và chức năng điều hành của não.

Mẫu thứ hai gồm các mô não cuả 189 cá nhân dưới một tuổi cho tới 92 tuổi, không bị bệnh Alzheimer. Trong số những người có cùng bản copy của gene SORL1, mô não đã cho thấy một sự gián đoạn trong quá trình mà bằng cách nào đó gene này phiên mã của nó để trở thành thụ cảm giống như sortilin.

Cuối cùng, nhóm thứ ba gồm các mẫu từ 710 người, độ tuổi từ 66 tới 108, đa số những người này đã suy giảm nhận thức nhẹ hoặc bị Azheimer.

Tiến sĩ Voineskos lưu ý rằng, nguy cơ phát bệnh Alzheimer là kết quả tổng hợp của nhiều yếu tố như chế độ ăn không lành mạnh, không tập thể dục, hút thuốc lá, huyết áp cao kết hợp với tiểu sử di truyền – tất cả đều góp phần vào sự phát triển của căn bệnh này. “Gene này có một ảnh hưởng tương đối nhỏ, nhưng những thay đổi là rất chắc chắn, và có thể đại diện cho một “cú đánh” trong một loạt của các cú đánh dẫn tới phát triển bệnh Alzheimer trong cuộc sống về sau”.

Trong khi vẫn còn quá sớm để cung cấp can thiệp nhằm vào những thay đổi này, “các cá nhân có thể đánh giá và thay đổi lối sống của chính họ để làm giảm nguy cơ khởi phát bệnh Alzheimer”. Xác định liệu có hay không có sự tương tác giữa gene nguy cơ này và các nhân tố về lối sống sẽ là một bước quan trọng tiếp theo.

Các nhà nghiên cứu lưu ý rằng, để phát triển các can thiệp dựa trên di truyền nhằm ngăn chặn bệnh Alzheimer, các con đường sinh học của gene nguy cơ khác cũng cần phải được phân tích một cách có hệ thống.

Nghiên cứu này được thực hiện dựa trên các nghiên cứu di truyền sử dụng các kỹ thuật về hình ảnh trên một gene khác liên quan tới bệnh Alzheimer. Nghiên cứu đó đã cho thấy một biến thể di truyền các yếu tố dinh dưỡng thần kinh não có nguồn gốc từ (BDNF) đã ảnh hưởng tới cấu trúc não trong bệnh Alzheimer.

"Sự kết nối thú vị, đó là BDNF có thể có giá trị điều trị quan trọng. Nhưng có dữ liệu cho thấy những ảnh hưởng của BDNF sẽ không có tác dụng trừ khi SORL1 có mặt, do đó, có khả năng rằng là, nếu bạn tăng hoạt động của một gene, hoạt động của gene khác cũng sẽ tăng lên", tiến sĩ Voineskos nói thêm rằng phương pháp trị liệu BDNF hiện đang được phát triển. Một giai đoạn tiếp theo trong việc nghiên cứu, Voineskos nói, là nhìn vào sự tương tác giữa BDNF và SORL1.

Từ khóa liên quan:

gene SORL1

gene gây bệnh Alzheimer

tác động của gene SORL1

protein Azheimer độc hại

tác dụng của SORL1

hình ảnh khuyếch tán tensor

phương pháp trị liệu BDNF

Aristotle Voineskos