Khám phá
Thế giới động vật
Mất gần 100 năm để các nhà khoa học xác định con mối thuộc họ hàng nhà con gián
Mất gần 100 năm để các nhà khoa học xác định con mối thuộc họ hàng nhà con gián
Hóa ra mối là loài gián có tổ chức xã hội bậc cao, không hơn không kém.
Ủy ban Đặt tên thông thường cho Cộng đồng Sâu bọ Mỹ vừa đưa âm thầm đưa ra một tuyên bố: họ liệt loài mối vào cùng nhánh với gián. Nghe thì có vẻ chẳng liên quan, nhưng các nhà khoa học đã mất gần một thế kỷ để đưa ra được quyết định này.
Nếu bạn tìm tới thư viện dữ liệu của Ủy ban này, bạn sẽ thấy trong danh mục Bộ Blattodea, bạn sẽ thấy hàng loạt loài mối xuất hiện bên cạnh hàng loạt loài gián. Như một bài báo cáo khoa học trên Science News đã nêu, việc tái phân loại này đã được chính thức chấp thuận vào ngày 15 tháng Hai năm 2018. Quyết định đều được các chuyên gia thuộc Cộng đồng Sâu bọ Mỹ ủng hộ.
Nhìn qua thì mối và gián chẳng có liên quan gì tới nhau. Ta thấy gián thường đi một mình, lẩn khuất đâu đó dưới gầm bếp hay trong xó nhà vệ sinh. Ta lại thấy mối sống thành đàn, có tổ chức riêng và tổ riêng – có một trong những phương châm sống khó chịu nhất ta từng biết, đó là phá hủy đồ gỗ và nhà cửa nói chung.
Chưa hết, xưa kia người Châu Âu gọi mối là "kiến trắng", bởi vẻ ngoài chúng rất giống kiến mà lại có màu trắng. Hai loài này chỉ có họ hàng xa với nhau thôi, kiểu như con ông chú của bà trẻ, có họ xa bên đằng ngoại.
Nhưng trên thực tế, thì gián và mối lại có cùng tổ tiên với nhau. Sự thực này đã được các nhà di truyền học phát hiện và chứng minh hồi năm 2007. Phân tích phân tử cho thấy mối, về cơ bản, là một loài gián có tổ chức xã hội. Và lật ngược lại lịch sử, ta thấy rằng từ hồi những năm 1930, nhà côn trùng học L. R. Cleveland đã nghi ngờ điều này, hồi những năm 1990, chuyên gia về mối Christine Nelepa cũng đã đưa vấn đề này ra nghiên cứu.
Với các nhà khoa học, điều này không mới. Thế mà tại sao đến năm 2018 này, Ủy ban Đặt tên thông thường ECC mới đưa gián và mối vào cùng một Bộ?
"Tôi không thể phát ngôn thay cho ECC của mười năm về trước được – thời đó tôi còn chưa vào đây làm, nhưng tôi nghĩ rằng sự chậm trễ này một phần là do bộ máy hành chính phức tạp quá, mà một phần chính sách phân loại cũng thay đổi năm 2007", chủ tịch ECC, Mike Merchant nói với Gizmodo.
Lần cuối Ủy ban này gặp mặt là hồi tháng Mười Một vừa rồi, các nhà khoa học chỉ ra rằng loài mối thuộc bộ Blattodea. Và các thành viên quyết định rằng cơ sở dữ liệu cần cập nhật cho mới.
"Mối là một loài sống xã hội", Thomas Chouvenc, một nhà côn trùng học tại Đại học Florida nói. Ý của ông là mối cũng giống với kiến hay ong, có một tổ chức xã hội tiên tiến. Những nghiên cứu về cấu trúc cơ thể, thói quen ăn uống (cả hai đều ăn gỗ) hay quan trọng nhất là chuỗi ADN cho thấy mối và gián là hai anh em họ.
Tuy nhiên, gọi mối là gián thì không hay ho lắm. Đó là nhận định của ông Chouvenc.
"Về cơ bản thì mối là ‘một loài gián có tổ chức xã hội có ăn gỗ’, nhưng không phải gián nào cũng là mối", ông nói. "Nếu nhà bạn bị mối tấn công, và mấy ông xử lý côn trùng gây hại đến nhà bạn xem xét và kết luận nhà bạn có gián, thì bạn sẽ bối rối mức nào? Vì thế, mối thì vẫn sẽ là mối".
Chẳng cần biết mấy ông khoa học đặt tên đặt tuổi như thế nào, chúng tôi – những con người yếu đuối bình thường chỉ biết phân biệt thế này: khi mối bay thì ta có thể vợt nó như muỗi, còn khi gián bay thì phải vắt chân lên cổ mà chạy thoát thân thôi.
Mối, tên khoa học Isoptera, là một nhóm côn trùng, có họ hàng với gián. Mối là nhóm côn trùng có "tính xã hội" cao. Chúng lập thành vương quốc sớm nhất. Đôi khi người ta gọi mối là "kiến trắng" nhưng thực tế chúng chẳng có họ hàng gì với kiến (thậm chí chúng còn tấn công nhau), chúng chỉ có mối quan hệ: đều là côn trùng. Mối từng được phân loại làm một bộ riêng là bộ Cánh bằng (Isoptera), tuy nhiên, dựa trên chứng cứ ADN, người ta thấy có sự ủng hộ cho một giả thuyết gần 120 năm trước, nguyên thủy dựa trên hình thái học, rằng mối có quan hệ họ hàng gần gũi nhất với các loài gián ăn gỗ (chi Cryptocercus). Gần đây, điều này đã dẫn tới việc một số tác giả đề xuất rằng mối nên được phân loại lại như là một họ duy nhất, gọi là Termitidae, trong phạm vi bộ Blattodea, một bộ chứa các loài gián. Tuy nhiên, phần lớn các nhà nghiên cứu ủng hộ biện pháp ít quyết liệt hơn và coi mối vẫn là nhóm có tên gọi khoa học Isoptera, nhưng chỉ là một nhóm dưới bộ trong gián thực thụ, nhằm bảo vệ phân loại nội bộ của các loài mối. |
Những điều bạn chưa biết về cá hải tượng
Cá hải tượng là một loài cá nước ngọt sống ở vùng nhiệt đới Nam Mỹ. Đây là một trong những loài cá nước ngọt lớn nhất trên thế giới.
Xác người đàn ông Indonesia trong bụng trăn dài 7 mét
Dân làng ở Indonesia tìm thấy xác người bạn mất tích sau khi dùng dao rạch bụng con trăn khổng lồ bị bắt ở sau vườn.
Những loài vật giết người nhiều nhất thế giới
Đối với con người, loài động vật được coi là "sát nhân" nguy hiểm nhất trên Trái Đất không phải là cá mập hay hổ, sư tử.
Loài rắn siêu tí hon cực lạ ở Việt Nam
Thoạt nhìn, nhiều người sẽ lầm tưởng chúng là giun đất trưởng thành, cho đến khi chiếc lưỡi chẻ đôi đặc trưng của loài rắn thè ra khiến họ giật mình hãi hùng. Chúng thực sự là một loài rắn với đầy đủ các đặc điểm cấu tạo của rắn: có xương sống, có vảy, và đầu ngóc lên khi bò.
Những loài động vật di cư dài nhất trong tự nhiên
Nhạn biển Bắc Cực, rùa da, chuồn chuồn là ba trong số những loài động vật có những chuyến di cư dài nhất trong tự nhiên.
Loài cá kỳ lạ có thể sống trên cạn cả năm mà không chết
Đã là cá thì đương nhiên phải sống dưới nước, đó như là một quy luật tự nhiên không thể phủ nhận. Nhưng có một loài cá lại đi ngược lại quy luật đó.
