Sữa mẹ được "sản xuất" như thế nào?

Trong đa số trường hợp, sữa mẹ sẽ được sản xuất dựa trên nhu cầu thực tế của bé. Bé càng bú thường xuyên và hiệu quả bao nhiêu thì cơ thể mẹ càng tạo ra nhiều sữa bấy nhiêu.

1. Giải phẫu tuyến vú

Cấu trúc vú bao gồm 3 mô chính: mô tuyến, mô mỡ và mô liên kết. Tuyến vú của các bà mẹ có thể to nhỏ khác nhau tùy thuộc thành phần mô mỡ và mô liên kết nhiều hay ít. Còn số lượng mô tuyến vú thì hầu như tương đương nhau.

Tính từ ngoài vào trong, vú gồm có 5 lớp: da, mỡ dưới da và tổ chức liên kết, dây chằng cooper treo vú, mô tuyến và mô sau tuyến. Mô tuyến được chia thành 15 – 20 thùy, sắp xếp theo hình nan hoa, tập trung về núm vú. Mỗi thùy gồm 38 – 80 tiểu thùy và mỗi tiểu thùy đều có nhiều nang sữa.


Giải phẫu tuyến vú với các thành tố cơ bản.

Sữa sẽ từ các tiểu thùy đổ vào các ống góp ở mỗi thùy (có đường kính khoảng 2mm) rồi đi tới các xoang chứa sữa dưới quầng vú (có đường kính 5 – 8mm). Có tất cả 5 – 10 ống dẫn sữa mở ra ở núm vú. Cũng do cấu tạo đặc biệt của tuyến vú nên tình trạng tắc tia sữa có thể xảy ra ở một hay nhiều nang sữa, một hay nhiều tiểu thùy và một hay nhiều thùy tuyến vú.

2. Thời gian sản xuất sữa mẹ

Khi mang thai, ngực của người mẹ bước vào giai đoạn sẵn sàng để sản xuất sữa. Sữa non được cơ thể mẹ sản xuất từ quý 2 của thai kỳ tới sau khi trẻ ra đời khoảng 2 – 4 ngày. Sữa non có đặc điểm là có màu vàng, đặc dính, rất giàu dinh dưỡng và các kháng thể. Sau khi bé ra đời, nhau thai đã bong, cơ thể mẹ bắt đầu sản xuất nhiều sữa hơn. Sau khoảng 5 – 14 ngày từ khi bé ra đời, cơ thể mẹ sản xuất sữa chuyển tiếp. Từ ngày thứ 14 trở đi, lượng sữa cơ thể mẹ tiết ra sẽ tiếp tục tăng, đổi màu trắng và loãng hơn, gọi là sữa trưởng thành.


Sự chuyển tiếp của quá trình sản xuất sữa non sang sữa trưởng thành.

3. Cơ thể sản xuất sữa mẹ như thế nào?

Quá trình sản xuất sữa mẹ chịu sự tác động của 4 hormone là estrogen, progesterone, prolactin và oxytocin. Cơ chế sản xuất sữa mẹ của cơ thể là tự điều chỉnh hàm lượng các hormone này để sinh sữa. Cụ thể là:

  • Estrogen và Progesterone giúp bầu vú phát triển, sẵn sàng cho việc sản xuất sữa. Hai loại hormone này được giải phóng bởi nhau thai trong quá trình mang thai. Estrogen có chức năng làm tăng kích thước và số lượng ống dẫn sữa, còn progesterone giúp phát triển nang và thùy tuyến sữa. Estrogen và progesterone hàm lượng cao sẽ ức chế sản xuất sữa khi thai nhi còn nằm trong bụng mẹ. Khi em bé chào đời, nhau thai đã bong, hàm lượng các hormone này tự động giảm xuống, báo cho cơ thể biết đã đến thời điểm tạo sữa. Cũng vì vậy, người mẹ cho con bú không nên dùng thuốc tránh thai có chứa estrogen vì sẽ làm giảm lượng sữa mẹ.
  • Prolactin giúp sản xuất sữa. Sau khi em bé chào đời, hàm lượng progestin trong cơ thể người mẹ tăng cao. Mỗi khi người mẹ cho con bú hoặc thực hiện hút sữa, cơ thể sẽ tiết ra prolactin. Sữa được sản xuất sẽ được tích trữ trong các nang sữa. Nếu hàm lượng progestin trong cơ thể quá thấp, nguồn sữa mẹ sẽ giảm. Bởi vậy, người mẹ cần cho trẻ bú hoặc hút sữa ngay sau khi sinh và các khoảng thời gian đều đặn sau đó.


Hàm lượng các hormone sản xuất sữa được cơ thể tiết ra trong từng giai đoạn cụ thể.

  • Oxytocin giải phóng sữa khỏi bầu ngực. Hormone oxytocin được giải phóng khi em bé bắt đầu kéo núm vú và hút. Oxytocin làm co bóp các cơ quanh nang, đẩy sữa khỏi nang, đi vào các ống sữa, di chuyển tới núm vú và chảy vào miệng bé. Quá trình này được gọi là phản xạ xuống sữa hay tiết sữa. Ngoài tác dụng giải phóng sữa khỏi bầu ngực, oxytocin còn giúp làm co cơ tử cung trong và sau khi sinh, giúp tử cong thu nhỏ về kích thước ban đầu và hạn chế xuất huyết sau sinh. Đồng thời, prolactin và oxytocin còn góp phần khiến người mẹ luôn khao khát được ở bên chăm sóc con.

Phản xạ xuống sữa hay tiết sữa là phản xạ có điều kiện, đẩy sữa từ nang, qua ống dẫn tới xoang sữa và núm vú. Phản xạ này bắt đầu vài giây tới vài phút sau khi người mẹ bắt đầu cho bé bú. Phản xạ tiết sữa có thể xảy ra vài lần trong mỗi cữ bú, mẹ có thể cảm thấy râm ran, hơi khó chịu ở ngực hoặc không có cảm giác khác thường nào. Phản xạ này cũng có thể xảy ra ở thời điểm người mẹ nghe thấy tiếng con khóc hoặc nghĩ về bé.

4. Cách để mẹ có đủ sữa cho con

Khi bé bú mẹ, kích thích từ hành động mút của bé giúp mẹ giải phóng nhiều hormone prolactin giúp cơ thể mẹ sản xuất nhiều sữa hơn. Cơ chế này giúp người mẹ luôn đủ sữa cho con vào cữ bú tiếp theo. Vì thế, nếu càng cho con bú đúng cách thường xuyên thì người mẹ sẽ càng có nhiều prolactin trong máu và càng sản xuất nhiều sữa hơn.

Theo các bác sĩ, phụ nữ nên cho con bú hoặc hút sữa trong vòng 1 giờ sau khi sinh, cho bé bú cách mỗi 2,5 – 3 giờ một lần.


Cho trẻ bú mẹ nhiều lần trong ngày để kích thích cơ thể sản xuất sữa nhiều hơn.

Sữa mẹ có chứa một loại protein đặc biệt, được gọi là feedback inhibitor of lactation (FIL). Protein này quyết định mỗi bên ngực mẹ sẽ sản xuất bao nhiêu sữa. Nếu người mẹ cho con bú cạn mỗi bên ngực thường xuyên thì hàm lượng FIL trong vú sẽ thấp. Mức thấp của FIL kích thích cơ thể sản xuất sữa nhiều hơn. Do đó, chị em nên cho bé bú cạn mỗi bên ngực rồi mới đổi bên.

FIL quyết định lượng sữa mỗi bên ngực mẹ là riêng biệt. Điều đó có nghĩa là một bên vú mẹ có thể ít sữa nhưng bên vú còn lại thì đủ. Vì vậy, ngay cả khi người mẹ bị tắc sữa ở một bên vú thì vẫn có thể nuôi con bằng sữa mẹ ở vú bên kia và những người mẹ sinh đôi vẫn có thể nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ.

Loading...
TIN CŨ HƠN
Giải pháp chống ngứa khi bị muỗi đốt cực đơn giản

Giải pháp chống ngứa khi bị muỗi đốt cực đơn giản

Vết ngứa do muỗi đốt thực sự rất khó chịu và nếu bạn cứ tiếp tục gãi thì vết đốt thậm chí có thể bị xước và tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Đăng ngày: 05/06/2025
8 dấu hiệu đau ruột thừa cần nắm rõ

8 dấu hiệu đau ruột thừa cần nắm rõ

Dấu hiệu đau ruột thừa có thể nhầm lẫn với các dấu hiệu bệnh đường tiêu hóa khác. Bởi vậy nếu không hiểu rõ sẽ khiến ruột thừa có thể vỡ và tình trạng viêm sẽ nhanh chóng lây lan đến các vùng khác của hệ tiêu hóa.

Đăng ngày: 04/06/2025
Các tín đồ ăn cay có lẽ sẽ thích thú khi biết có 14 lợi ích của việc này

Các tín đồ ăn cay có lẽ sẽ thích thú khi biết có 14 lợi ích của việc này

Khi chúng ta bị ốm, bác sĩ luôn khuyên rằng nên ăn một số đồ thanh đạm, tránh ăn đồ cay nóng kích thích dạ dày. Do vậy, không biết từ khi nào mà mọi người coi những đồ cay là thực phẩm không lành mạnh.

Đăng ngày: 03/06/2025
Hiểm họa chết người từ methanol trong rượu lậu

Hiểm họa chết người từ methanol trong rượu lậu

Chất độc methanol phổ biến trong rượu lậu chỉ khác ethanol ở số lượng nguyên tử carbon và hydro nhưng có thể gây chết người với liều lượng nhỏ.

Đăng ngày: 01/06/2025

"Thời gian vàng" cấp cứu người nhồi máu cơ tim

Dưới 2 giờ kể từ khi có triệu chứng đau thắt ngực hoặc quỵ xuống đến lúc được can thiệp là thời điểm tốt nhất để cứu người bị nhồi máu cơ tim cấp.

Đăng ngày: 31/05/2025
Những món ăn nguy hiểm nhất trên thế giới

Những món ăn nguy hiểm nhất trên thế giới

Một số món ăn nếu không được chế biến và tiêu thụ đúng cách có thể gây tê liệt, ngộ độc hay thậm chí thủng dạ dày.

Đăng ngày: 31/05/2025
Uống nước râu ngô, bạn nhất định phải biết điều này

Uống nước râu ngô, bạn nhất định phải biết điều này

Dân gian từ lâu đã biết sử dụng râu ngô kết hợp với mã đề, mía hay lá dứa để nấu nước uống thanh nhiệt trong những ngày nắng nóng.

Đăng ngày: 28/05/2025
Tiêu điểm
Khoa Học News