Tóc tiền sử cho thấy những người Eskimo đầu tiên đến từ châu Á

Công trình nghiên cứu mới cho biết một nhúm tóc người bị đông lạnh phát hiện ở tây bắc đảo Greenland là bằng chứng những người Eskimo đầu tiên ở Tân thế giới không phải dòng giống người Mỹ bản địa như người ta vẫn nghĩ mà đến trực tiếp từ châu Á.

Hơn nữa, những người định cư tiên phong của vùng viễn bắc sau này bị tuyệt chủng và không sinh ra những người Inuit đang sống ở Greenland ngày nay.

Công trình dựa trên phân tích ADN tóc cổ của nhóm người Eskimo cổ, được bảo quản trong tầng đất đóng băng vĩnh cửu tại vùng vịnh Disco vào những năm 1980.

Nhúm tóc - thuộc về một người đàn ông sống cách đây 4.000 năm - đã cung cấp bộ gien ti lạp thể hoàn chỉnh đầu tiên đối với người cổ đại, theo lời nhóm khảo cổ chỉ đạo bởi Tom Gilbert thuộc Trung tâm Di truyền học cổ tại ĐH Copenhagen, Đan Mạch.

ADN ti lạp thể được truyền từ mẹ sang con vì vậy đem lại dấu hiệu di truyền của tổ tiên bên mẹ của một cá nhân. Trong trường hợp người Eskimo Greenland cổ, tóc ông tiết lộ rằng bộ tộc của ông đến từ Siberia. Họ hàng di truyền của Eskimo cổ ngày nay chỉ còn một số rất ít ở đông bắc Siberia và vùng đảo Aleutian, kéo dài biển Bering từ Alaska đến Nga.

Những người Eskimo đầu tiên chiếm đóng Tân thế giới không phải thuộc dòng dõi người Mỹ bản địa cũng không phải là tổ tiên của người Inuit ngày nay, theo như một công trình nghiên cứu ADN tóc cổ ở Greenland. Các công trình nghiên cứu khảo cổ liên hệ những người Eskimo đầu tiên ở Greenland với nền văn hóa Saqqaq, xuất hiện cách đây 4.500 năm và sử dụng những công cụ trọng lượng nhẹ như dao và lao móc. Những người tổ tiên của người Inuit ngày nay đã thay thế vị trí của họ. (Ảnh: Bjarne Grønnow)

Những giả thuyết táo bạo

Trước đây, có hai giả thuyết chính để giải thích tổ tiên của những người Eskimo đầu tiên ở Alaska, Canada và Greenland.

Các giả thuyết này cho rằng họ hoặc là con cháu của người châu Mỹ bản địa định cư ở Bắc Mỹ ít nhất cách đây 14.350 năm, hoặc họ đến từ một vùng tương tự ở Siberia và sinh ra người Eskimo hiện đại, như những người sống ở Greenland trong vòng 1.000 năm trở lại đây. “Sau đó lại có một ý tưởng thứ 3 cho rằng họ không phải cả hai nhóm người này – và thực chất đúng như vậy.”

Công trình xuất hiện trên tờ Science, cho rằng người Eskimo cổ nguyên thủy của Tân thế giới được thay thế bởi những người định cư về sau, những người đi về hướng đông từ Siberia. “Có lẽ đã từng có những nhóm người dọc đoạn đường từ Alaska đến Greenland, nhưng sau đó tất cả biến mất và nhiều người khác xuất hiện. Một làn sóng di cư tách biệt đã tạo nên người Inuit hiện đại.”

Các công trình khảo cổ liên hệ những người Eskimo đầu tiên ở Greenland với nền văn hóa Saqqaq, xuất hiện cách đây 4.500 năm trong khi nền văn hóa Thule sau này chỉ mới xuất hiện cách đây 1.000 năm.

Công cụ thuộc về hai nhóm người này rất khác nhau. Ví dụ, công cụ săn bắt của Saqqaq được miêu tả như “cần câu mồi giả” nếu so sánh với công cụ sau này cồng kềnh hơn.

“Nền văn hóa Saqqaq rất khác biệt, với những công cụ chuẩn xác và chế tạo công phu như lao móc trọng lượng nhẹ và những lưỡi câu cá nhỏ.” Sự chuyển đổi khảo cổ ở Greenland hiện được củng cố bằng những chứng cứ ADN mới.

Sự tuyệt chủng của người Eskimo cổ

Peter Forster, nghiên cứu di truyền khảo cổ học tại ĐH Anglia Ruskin, Mỹ - người không liên quan đến công trình mới này - cho rằng các nhà khảo cổ học đều nhất trí “có lẽ người Eskimo cổ bị tuyệt chủng nhưng không có cách nào chứng minh được điều đó.” Vì vậy phát hiện gần đây nhất “là minh chứng tuyệt vời” và “giải quyết một cuộc tranh luận khoa học đang tiếp diễn”.

Dấu vết ADN rõ rệt của tóc đông lạnh phù hợp với nghiên cứu riêng của Forster, cho thấy không còn dòng dõi nào của người Eskimo cổ trong số dân cư của Greenland ngày nay. “Tôi cảm thấy rất hài lòng vì nó trùng khớp với những gì chúng tôi dự đoán.”

Nghiên cứu chính Gilbert và cộng sự cho rằng các nhóm Eskimo cổ không chống chịu được giai đoạn khí hậu lạnh đi. “Rõ ràng môi trường trên vùng này cực kỳ khắc nghiệt, đến mức dân số thu hẹp dần và biến mất.” Forster tán thành, đồng thời nói thêm sự biến mất của người Eskimo cổ thuộc Greenland trùng khớp với sự kiện trái đất lạnh đi mà đỉnh điểm là cách đây 2.800 năm.

Tương tự, một giai đoạn lạnh đi sau này, được biết dưới cái tên kỷ băng hà nhỏ, kéo dài từ 1350 đến 1850 sau Công nguyên, được cho là quét sạch những dấu vết di truyền của người định cư châu Âu đầu tiên ở Greenland, người Viking.