Top 13 báu vật được người Ai Cập cổ đại chôn cùng người chết có ý nghĩa gì?

Người Ai Cập cổ đại nổi tiếng với cách chôn cất người chết. Qua nhiều thế kỷ, các nhà khảo cổ học đã tìm thấy nhiều loại đồ mộ và đồ trang trí chứa trong những ngôi mộ có niên đại hàng ngàn năm.

Dưới đây là 13 đồ vật thường xuyên xuất hiện trong các ngôi mộ của người Ai Cập:

Bản sao "Cuốn sách của người chết"

Bản sao "Cuốn sách của người chết" được tìm thấy trong một ngôi mộ từ triều đại 18, khoảng năm 1550 đến 1295 trước Công nguyên. (Ảnh: Sepia Times/Universal Images Group).

"Cuốn sách của người chết" là tên thời hiện đại được đặt cho một loạt văn bản mà người Ai Cập cổ đại đôi khi được chôn cất cùng với người đã khuất. Những văn bản này nhằm giúp người chết có thể sang được thế giới bên kia. Nội dung trong các văn bản khác nhau rất đa dạng nhưng chúng thường mô tả những gì người Ai Cập cổ đại tin rằng có thể gặp ở thế giới bên kia, chẳng hạn như nghi lễ cân trái tim, trong đó hành động của một người được cân bằng chiếc lông vũ của nữ thần Maat, một vị thần gắn liền với công lý.

Sarcophagi - Quan tài tinh xảo

Sarcophagi được trưng bày tại triển lãm "Xác ướp Ai Cập” (Ảnh: Jorge Gil/Europa Press).

Người Ai Cập cổ đại đôi khi được chôn cất trong quan tài được trang trí bằng các hình ảnh minh họa. Đôi khi, những chiếc quan tài tinh xảo có chữ tượng hình ghi tên người đã khuất và cầu nguyện cho họ. Quan tài có thể gồm nhiều chiếc được đặt lồng vào nhau, với xác ướp ở trung tâm.

Tùy thuộc vào mức độ giàu có của mỗi cá nhân, quan tài có thể được làm bằng vật liệu đắt tiền. Ví dụ, quan tài của Tutankhamun được làm bằng nhiều vàng.

Bức vẽ chân dung xác ướp

Một bức chân dung xác ướp của Artemidorus ở Hawara, Ai Cập, có niên đại vào khoảng năm 100 đến 120 sau Công nguyên trong thời kỳ La Mã ở Ai Cập. Vòng nguyệt quế vàng trên đầu tượng trưng cho việc ông đã vượt qua cái chết. (Ảnh: Ann Ronan Pictures).

Susan Walker, người phụ trách danh dự và người giữ đồ cổ tại Ashmolean, Anh, cho biết, những bức chân dung xác ướp thể hiện hình ảnh sống động của người đã khuất. Các bức chân dung được vẽ trên các tấm gỗ được tạo ra từ giữa thế kỷ thứ nhất đến giữa thế kỷ thứ ba sau Công Nguyên, trong khi các bức chân dung được vẽ trên tấm vải liệm vẫn tiếp tục trong suốt thế kỷ thứ tư. Những bức chân dung này được dán trên xác ướp của người quá cố.

Walker cho biết, việc sử dụng chân dung xác ướp đặc biệt phổ biến ở thành phố Fayum, mặc dù các bức chân dung xác ướp đã được tìm thấy ở những nơi khác ở Ai Cập.

Tượng nhỏ Shabti

Một bộ sưu tập các bức tượng nhỏ shabti và một chiếc hộp làm từ gỗ sơn, đá vôi và mực được chế tác vào khoảng năm 1279 đến 1213 trước Công nguyên. (Ảnh: Sepia Times/Universal Images Group).

Những bức tượng nhỏ Shabti (còn được gọi là ushabti) được dùng để phục vụ những người đã khuất ở thế giới bên kia. Tùy thuộc vào ngôi mộ, một người có thể được chôn cùng với hàng trăm shabti. Một chiếc shabti đơn giản có thể được làm bằng gốm, trong khi những chiếc shabti phức tạp hơn có thể được mạ vàng.

Peter Lacovara, giám đốc của Quỹ Di sản và Khảo cổ Ai Cập cổ đại, đã viết trong cuốn sách "Thế giới Ai Cập cổ đại: Bách khoa toàn thư về cuộc sống hàng ngày": “Các nhân vật thường được khắc một câu thần chú để khiến họ sống động một cách kỳ diệu ở thế giới bên kia và có cả các công cụ trong tay và chiếc giỏ quàng qua vai để sẵn sàng thực hiện bất kỳ nhiệm vụ nào được yêu cầu đối với người đã khuất ở thế giới bên kia”.

Lọ Canopic

Những chiếc lọ canopic từ lăng mộ vua Tut. (Ảnh: AMIR MAKAR/AFP).

Những chiếc lọ Canopic chứa một số nội tạng của người quá cố đã được lấy đi trong quá trình ướp xác và được chôn theo xác ướp. Theo Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan ở Thành phố New York, các cơ quan như phổi, gan, ruột và dạ dày đều được đựng vào lọ riêng.

Người Ai Cập cổ đại coi mỗi cơ quan của cơ thể đều được bảo vệ bởi một trong bốn người con trai của vị thần đầu chim ưng Horus. Tuy nhiên, những chiếc lọ đôi khi được đặt trong một chiếc rương có mái che. Một ví dụ nổi tiếng là lăng mộ Tutankhamun có tới bốn chiếc lọ được đặt trong một chiếc rương thạch cao.

Chiếc lưỡi vàng

Một chiếc lưỡi vàng có niên đại từ thời La Mã của Ai Cập. (Ảnh: Sepia Times/Universal Images Group).

Những chiếc lưỡi vàng đôi khi được chôn cùng với xác ướp Ai Cập trong thời kỳ Hy Lạp-La Mã (332 trước Công nguyên đến năm 395 sau Công nguyên). Người Ai Cập có thể đã đặt những chiếc lưỡi vàng vào xác ướp để họ có thể nói chuyện với các vị thần ở thế giới bên kia.

Tranh tường

Những bức tranh đầy màu sắc bên trong lăng mộ của Ramesses VI tại Thung lũng các vị vua ở Luxor, Ai Cập. (Ảnh: Mohamed Elshahed, Cơ quan Anadolu).

Những bức tranh tường đôi khi trang trí lăng mộ của những người Ai Cập cổ đại giàu có. Các nghệ sĩ đã vẽ nhiều họa tiết khác nhau, bao gồm chân dung của người đã khuất, hình ảnh các vị thần, hình ảnh người quá cố tôn kính các vị thần và tranh vẽ người để tang người đã khuất.

Tác phẩm nghệ thuật trong các ngôi mộ đôi khi cũng thể hiện những hình ảnh về cuộc sống hàng ngày ở Ai Cập. Họ thậm chí có thể vẽ các hình ảnh về các sự kiện thể thao, chẳng hạn như đấu vật và khiêu vũ. Chữ tượng hình đôi khi được vẽ bên cạnh các bức tranh treo tường và cung cấp thông tin về những người được chôn cất trong lăng mộ và những gì họ đã làm trong cuộc đời.

Bùa hộ mệnh

Bùa hộ mệnh từ triều đại Ptolemaic của Ai Cập (305 đến 30 B.C.) (Ảnh: Nghệ thuật Di sản).

Bùa hộ mệnh có hình bọ hung đôi khi được chôn cùng với người đã khuất ở Ai Cập cổ đại. Gene Kritsky, giáo sư danh dự về sinh học tại Đại học Mount St. Joseph, người nghiên cứu và viết về bùa hộ mệnh của Ai Cập cho biết: “Bùa hộ mệnh nhỏ được khâu vào vải lanh của xác ướp và dùng để bảo vệ người đã khuất”. Kritsky cho biết thêm, hàng nghìn con bọ hung đã được tìm thấy ở Ai Cập.

Đặt tượng trong lăng mộ

Một bức tượng tạc bằng đá từ Lăng mộ Fraser, một nghĩa địa trong vách đá gần Al Minya, Ai Cập. (Ảnh: Mike P Shepherd / Alamy Stock Photo).

Người Ai Cập cổ đại đôi khi đặt tượng trong lăng mộ. Trong một số trường hợp, những bức tượng này mô tả các vị thần.

Chẳng hạn, hồi tháng 1 năm 2024, các nhà khảo cổ cho biết, họ đã tìm thấy một bức tượng mô tả Harpocrates, một vị thần Hy Lạp có hình dáng trẻ thơ gắn liền với sự im lặng, bên trong một ngôi mộ có niên đại khoảng 2.000 năm trước tại Saqqara. Chúng có thể được đặt để thể hiện lòng sùng kính tôn giáo của người đã khuất.

Tháng 4 năm 2023, các nhà khảo cổ thông báo rằng, họ đã tìm thấy một ngôi mộ 3.300 năm tuổi ở Saqqara thuộc về một người đàn ông tên Panehsy. Bên trong, họ tìm thấy một bức tượng Panehsy và gia đình ông được chạm khắc nổi.

Đồ trang sức

Một đồ trang sức cổ được trưng bày tại Bảo tàng Quốc gia về Văn minh Ai Cập. (Ảnh: Ziad Ahmed/NurPhoto).

Nhiều đồ trang sức - bao gồm dây chuyền, nhẫn và trâm cài - được chôn cùng với người quá cố ở Ai Cập cổ đại. Người càng giàu thì trang sức càng cầu kỳ.

Chẳng hạn, lăng mộ của Tutankhamun chứa một lượng lớn đồ trang sức, bao gồm cả những chiếc vòng ngực tinh xảo.

Susan Allen, một học giả nghiên cứu cao cấp tại Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan, đã viết trong cuốn sách "Lăng mộ của Tutankhamun" rằng, thiết kế của hai trong số những tấm ngực trong lăng mộ của vị vua trẻ này rất phức tạp và bao gồm các mô tả về bọ hung có cánh, hoa anh túc và trăng lưỡi liềm.

Xác ướp động vật

Một xác ướp mèo cổ trong quan tài mèo bằng gỗ. (Ảnh: N. Rotteveel).

Xác ướp động vật đôi khi được đưa vào chôn cất cùng người chết. Đây có thể là những thú cưng yêu quý được chôn cất cùng chủ nhân ở thế giới bên kia.

Lisa Sabbahy, phó giáo sư Ai Cập học tại Đại học Mỹ ở Cairo, đã viết: “Đôi khi, hài cốt của động vật – chẳng hạn như bò, vịt và ngỗng – được “chuẩn bị sẵn sàng để nấu chín” và sau đó được ướp xác”.

Bà cũng lưu ý rằng, những hài cốt này sẽ dành cho chủ nhân ngôi mộ và có thể cả thú cưng của họ để ăn ở thế giới bên kia.

Mặt nạ xác ướp

Mặt nạ xác ướp bằng thạch cao thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên từ Minya, Ai Cập. (Ảnh: Lưu trữ lịch sử toàn cầu).

Những người đã khuất đôi khi được chôn cất cùng với mặt nạ. Theo Bảo tàng Mỹ thuật, Boston, những chiếc mặt nạ thể hiện "hình ảnh lý tưởng của người đã khuất". Chúng có thể được làm từ thạch cao, bìa carton, vải lanh và trong một số ít trường hợp là kim loại quý. Năm 2018, các nhà khảo cổ làm việc tại địa điểm Saqqara, nghĩa trang của người Ai Cập, đã phát hiện ra một chiếc mặt nạ xác ướp bằng bạc mạ vàng. Nó thuộc về một linh mục phục vụ Mut, nữ thần bầu trời.

Thuyền mô hình

Mô hình một chiếc thuyền từ một ngôi mộ ở Deir el-Bahari, Ai Cập, có niên đại từ Vương triều thứ 11, khoảng năm 2030 đến 1981 trước Công nguyên. (Ảnh: DeAgostini).

Các nhà khảo cổ cũng đã tìm thấy những mô hình thuyền bằng gỗ trong các ngôi mộ Ai Cập cổ đại. Một ví dụ đáng chú ý là từ ngôi mộ của Djehutynakht, một thống đốc sống cách đây khoảng 4.000 năm và được chôn cất cùng 55 chiếc thuyền mô hình trong lăng mộ của ông tại địa điểm Deir el-Bersha, theo Bảo tàng Mỹ thuật, Boston.

Chúng bao gồm thuyền để vận chuyển quân hoặc hàng hóa và thuyền để săn bắn và đánh cá. Một trong những chiếc thuyền được cho là đang vận chuyển thứ dường như là xác ướp của Djehutynakht.