Vì sao hầu như tất cả các ngôn ngữ đều tuân theo định luật Zipf?
Ngay cả những ngôn ngữ chúng ta chưa giải mã, chẳng hạn như ngôn ngữ trong Bản thảo Voynich, dường như cũng tuân theo quy tắc này.
Con người thường tự hào về sự phức tạp và khó đoán trong cách chúng ta sử dụng ngôn ngữ. Tuy nhiên, một hiện tượng kỳ lạ được gọi là định luật Zipf đã thách thức ý tưởng này và sự sắp xếp và tần suất từ trong hầu hết các ngôn ngữ trên thế giới đều tuân theo một quy luật toán học cố định, dù nguyên nhân đằng sau vẫn còn là bí ẩn.
Tần suất các từ xuất hiện trong ngôn ngữ tuân theo một định luật lũy thừa.
Hơn 80 năm trước, nhà ngôn ngữ học George Kingsley Zipf đã phát hiện rằng tần suất các từ xuất hiện trong ngôn ngữ tuân theo một định luật lũy thừa. Cụ thể, từ phổ biến nhất trong một ngôn ngữ - như "the" trong tiếng Anh - được sử dụng gấp đôi từ phổ biến thứ hai, gấp ba lần từ phổ biến thứ ba, và tiếp tục giảm dần với tỷ lệ này.
Hiện tượng này không chỉ xảy ra ở tiếng Anh mà còn ở mọi ngôn ngữ được nghiên cứu, từ tiếng Hindi, tiếng Quan Thoại, đến tiếng Tây Ban Nha. Đáng ngạc nhiên hơn, ngay cả các ngôn ngữ chưa giải mã như trong Bản thảo Voynich hay các văn bản cổ cũng tuân theo định luật Zipf. Các tác phẩm văn học như On the Origin of Species của Charles Darwin hay thậm chí Hamlet của Shakespeare cũng không ngoại lệ.
Vì sao ngôn ngữ lại tuân theo định luật này?
Ngôn ngữ không hoàn toàn ngẫu nhiên mà tuân theo những quy luật tiềm ẩn.
Sự tồn tại của định luật Zipf đặt ra nhiều câu hỏi lớn. Một giả thuyết được George Zipf đề xuất là sự cân bằng giữa nỗ lực và hiệu quả. Người nói hoặc viết thường sử dụng các từ phổ biến để giảm thiểu nỗ lực, trong khi người nghe hoặc đọc tìm kiếm sự rõ ràng trong những từ ít phổ biến hơn. Kết quả là, ngôn ngữ hình thành theo cách tối ưu hóa thông tin truyền đạt.
Một ý tưởng khác cho rằng các từ phổ biến hơn có xu hướng "hiệu ứng quả cầu tuyết", tức là càng được sử dụng nhiều, chúng càng trở nên phổ biến hơn. Tuy nhiên, không có lời giải thích nào thực sự được chấp nhận hoàn toàn.
Khám phá ngôn ngữ qua lăng kính định luật Zipf
Dù các nhà ngôn ngữ học và toán học vẫn chưa tìm ra nguyên nhân sâu xa, định luật Zipf mở ra cách nhìn mới về sự vận hành của ngôn ngữ. Điều này cũng làm nổi bật tính logic kỳ lạ của giao tiếp, cho thấy ngôn ngữ không hoàn toàn ngẫu nhiên mà tuân theo những quy luật tiềm ẩn.
Bạn thậm chí có thể kiểm tra tính hợp lệ của định luật này bằng cách áp dụng nó lên các văn bản cá nhân. Dán một cuốn tiểu thuyết hoặc bài viết dài vào một phần mềm phân tích ngôn ngữ, bạn sẽ thấy cách từ ngữ tuân theo quy luật này đáng kinh ngạc như thế nào.
Dù chúng ta chưa hiểu rõ lý do, định luật Zipf vẫn là minh chứng thú vị cho sự gắn bó giữa toán học và ngôn ngữ, đặt ra những câu hỏi lớn về cách ngôn ngữ hình thành và phát triển trong văn hóa nhân loại.
Tại sao bình ga lại phát nổ?
Bản chất khí ga khi bị rò rỉ không gây ra cháy nổ tuy nhiên khi rò rỉ khí ga gặp nhiệt độ cao hoặc có tia lửa điện phát ra từ các vật dụng như: bật bóng đèn, hộp quẹt... gây ra nguyên cơ cháy nổ cao.
Vì sao khi máy bay cất cánh, hạ cánh lại chỉ để đèn tối lờ mờ?
Người phi công từng thực hiện rất nhiều chuyến bay lớn này khẳng định rằng để đèn tối mờ là quy trình để đảm bảo sự an toàn cho bản thân bạn chứ không chỉ là vấn đề tối/sáng.
Vì sao người nông dân trồng dưa hấu là đặt hòn đá lên trên mình quả dưa?
5 lý giải khiến nhiều người bất ngờ, thậm chí cả chuyên gia nông nghiệp cũng phải gật gù tán thưởng
Vì sao Lạc Sơn Đại Phật có thể an tọa yên bình suốt hơn 1.300 năm mà không bị sụp đổ?
Đại Phật Lạc Sơn là kỳ quan kiến trúc nhân loại. Thắng địa du lịch nổi tiếng này mỗi năm thu hút không dưới 2,5 triệu du khách đến chiêm ngưỡng.
Vì sao ong lại liên quan đến sự tồn vong của loài người?
Nhà bác học Albert Einstein đã từng khẳng định: Nếu loài ong tuyệt chủng, có thể nhân loại chỉ tồn tại được thêm bốn năm nữa mà thôi! Vì sao ong lại liên quan đến sự tồn vong của loài người tới mức ấy?
Tại sao người xưa thà chết trong chiến trận còn hơn chạy trốn?
Người xưa thà chết trong chiến trận còn hơn chạy trốn hóa ra là do một lý do đơn giản nhưng rất tàn khốc.
