Giải mã bí ẩn 118 năm về xác ướp khỉ đầu chó
Nhiều xác ướp khỉ đầu chó hơn 2.500 năm tuổi được phát hiện ở Thung lũng Khỉ, cách xa quê hương của chúng, khiến các chuyên gia bối rối.
Năm 1905, các xác ướp khỉ đầu chó được phát hiện ở Ai Cập, khiến giới khoa học đau đầu tìm lý do tại sao chúng lại cách xa quê hương như vậy. Giờ đây, sau hơn 100 năm, các chuyên gia đã kết hợp sinh học và lịch sử để giải mã bí ẩn này, IFL Science hôm 10/11 đưa tin.
Xác ướp khỉ đầu chó (mẫu vật 90001206) từ Gabbanat el-Qurud, Ai Cập, được bảo tàng Musée des Confluences, Pháp, lưu giữ. (Ảnh: Patrick Ageneau).
Nghiên cứu mới, xuất bản trên tạp chí eLife, do chuyên gia Gisela Kopp từ Đại học Konstanz cùng các đồng nghiệp tiến hành. Nghiên cứu mới cũng mang lại thêm thông tin về những tuyến đường thương mại lịch sử và ý nghĩa văn hóa của nhóm động vật linh trưởng này ở Ai Cập cổ đại.
Các xác ướp khỉ tồn tại từ thời kỳ cuối của Ai Cập cổ đại, khoảng năm 800 - 540 trước Công nguyên. Chúng được tìm thấy tại Gabbanat el-Qurud, hay Thung lũng Khỉ, và bị mất răng nanh. Tuy nhiên, chúng không phải động vật bản địa ở Ai Cập. Khỉ đầu chó hamadryas (Papio hamadryas) đến từ vùng Sừng châu Phi và khu vực tây nam Bán đảo Arab.
Loài vật này rất thiêng liêng với người Ai Cập cổ đại. Họ đã ướp xác và dâng chúng làm lễ vật để bày tỏ lòng tôn kính với thần Thoth - vị thần học tập và trí tuệ với hiện thân là khỉ đầu chó hamadryas. Nhưng làm cách nào khỉ đầu chó đến được Ai Cập là một bí ẩn suốt hơn một thế kỷ qua.
Năm 2020, các nhà nghiên cứu truy ra nguồn gốc của chúng là ở vùng Sừng châu Phi. Giờ đây, nhóm của Kopp xác định vị trí chính xác hơn. Họ cũng lần đầu tiên phân tích thành công ADN cổ đại từ xác ướp của động vật linh trưởng không phải người.
Phương pháp phân tích gene mới của Kopp bao gồm việc nghiên cứu bộ gene ty thể của xác ướp và so sánh chúng với khỉ đầu chó đang tồn tại. Tách chiết ADN từ một mẫu vật trong bảo tàng, Kopp đã thu hẹp quê hương của chúng đến một khu vực cụ thể xung quanh Eritrea - nơi nhiều khả năng từng tồn tại cảng Adulis nổi tiếng.
Theo những ghi chép cổ xưa, Adulis là nơi buôn bán hàng hóa xa xỉ và động vật. Tuy nhiên, điều này cũng không thể giải thích tại sao khỉ đầu chó được vận chuyển từ quê hương của chúng đến Ai Cập vì các xác ướp tồn tại từ rất lâu trước khi cảng Adulis phát triển. Một cảng khác mang tên Punt, nơi Ai Cập nhập khẩu hàng hóa cho đến thiên niên kỷ thứ nhất trước Công nguyên, thường được coi là nguồn gốc của khỉ đầu chó. Tuy nhiên, vị trí chính xác của cảng này vẫn là một bí ẩn.
"Các nhà Ai Cập từ lâu đã băn khoăn về Punt. Một số học giả coi đây là một địa điểm trong mạng lưới giao thương đường biển toàn cầu thời kỳ đầu, là điểm khởi đầu cho toàn cầu hóa kinh tế. Mẫu vật mà chúng tôi nghiên cứu trùng khớp về mặt thời gian với những chuyến đi cuối cùng tới Punt. Tuy nhiên, về mặt địa lý, mẫu vật phù hợp với Adulis, nơi được biết đến như một địa điểm mua bán động vật linh trưởng nhiều thế kỷ sau đó", Kopp cho biết.
Vì vậy, Kopp cùng các đồng nghiệp cho rằng Punt và Adulis thực chất là cùng một địa điểm, chỉ có tên gọi khác nhau ở những thời điểm khác nhau. "Sau khi chúng tôi đặt những phát hiện sinh học của mình vào bối cảnh nghiên cứu lịch sử, câu chuyện mới thực sự liên kết lại", Kopp nói.
Lời trần tình của kẻ "khai quật mộ cổ"
Nhà khảo cổ kể về trải nghiệm về sự nguy hiểm và thú vui của nghề đào mộ.
Loài người đang bị teo nhỏ vì nguyên nhân đáng sợ?
55 triệu năm trước, những con ngựa sơ khai đã trải qua giai đoạn cơ thể bị teo nhỏ bất thường. Loài người chúng ta có thể đang bước vào giai đoạn đó bởi một tác nhân khó tưởng tượng.
Đây là những cây mà NASA khuyên bạn nên trồng trong nhà
Bạn mới mua nhà nhưng không biết phải trang trí như thế nào? Hãy nghĩ ngay tới việc trồng cây cảnh, vừa "mát mắt" như các cụ nhà ta vẫn khen, lại vừa giúp phủ xanh Trái Đất này, dù chỉ là một phần bé nhỏ.
Tìm ra nguyên nhân khiến cho nền văn minh Maya sụp đổ
Phân tích của nghiên cứu cho thấy lượng mưa hàng năm giảm mạnh và độ ẩm giảm đã góp phần gây ra hạn hán và chấm dứt nền văn minh Maya.
Kim tự tháp Ai Cập được xây dựng như thế nào?
Người Aztec, người Maya và người Ai Cập cổ thuộc ba nền văn minh rất khác nhau nhưng lại cùng chung một biểu tượng: các kim tự tháp. Tuy nhiên, trong ba nền văn minh cổ đại này, những chuẩn mực về thiết kế kim tự tháp do người Ai Cập đặt ra được phần lớn mọi người công nhận là kiểu kim tự t
Những điều chưa biết về khủng long
Khủng long chính là 1 trong những sinh vật cổ đại nổi tiếng nhất trên Trái Đất, với vô vàn bí ẩn thú vị đang dần được khám phá đến tận ngày nay.
