Hệ thống lọc nước tinh vi 2.000 năm tuổi của người Maya

Hệ thống lọc nước phức tạp do người Maya ở Tikal xây dựng sử dụng khoáng chất tự nhiên ở cách đó hàng kilomet và vẫn hiệu quả cho tới ngày nay.


Thành phố Tikal của người Maya cổ đại. Ảnh: Jimmy Baum/Wikimedia Commons.

Các nhà nghiên cứu ở Đại học Cincinnati (UC) phát hiện bằng chứng về hệ thống lọc nước ở hồ chứa nước Corriental, nguồn nước uống quan trọng đối với nền văn minh Maya cổ đại nằm ở phía bắc Guatemala. Nhóm chuyên gia liên ngành gồm các nhà nhân chủng học, địa lý học và sinh vật học nhận dạng tinh thể thạch anh zeolite từ thành phố Tikal. Họ tìm thấy thạch anh trong cát thô cùng với zeolite, khoáng chất bao gồm silicon và nhôm, tạo ra một chiếc rây tự nhiên ở cấp phân tử. Cả hai khoáng chất này đều được dùng để lọc nước ngày nay.

Hệ thống lọc nước sẽ loại bỏ vi sinh vật có hại, hợp chất giàu nitơ, kim loại nặng như thủy ngân và chất độc khác trong nước, theo Kenneth Barnett Tankersley, phó giáo sư nhân chủng học, trưởng nhóm nghiên cứu. "Điều thú vị ở hệ thống này là nó vẫn hiệu quả cho tới thời nay và người Maya phát hiện ra nó cách đây hơn 2.000 năm", Tankersley nói. Nhóm nghiên cứu công bố phát hiện hôm 22/10 trên tạp chí Scientific Reports.

Người Maya tạo ra hệ thống lọc nước gần 2.000 năm trước khi những hệ thống tương tự được sử dụng ở châu Âu, trở thành một trong những hệ thống xử lý lâu đời nhất thế giới. Các nhà nghiên cứu ở Trường Nghệ thuật và Khoa học của UC tìm thấy dấu vết của thạch anh và zeolite trên những đỉnh dốc quanh Bajo de Azúcar cách Tikal khoảng 29 km về phía đông bắc. Họ sử dụng phân tích nhiễu xạ tia X để nhận dạng tinh thể thạch anh và zeolite ở trầm tích hồ chứa nước. Tại Tikal, zeolite chỉ có ở hồ chứa nước Corriental.

Đối với người Maya cổ đại, tìm ra cách thu thập và lưu trữ nước sạch có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Tikal và nhiều thành phố Maya khác được xây trên đỉnh núi đá vôi rỗng khiến việc tiếp cận nguồn nước uống trở nên khó khăn vào phần lớn thời gian trong năm, khi xuất hiện hạn hán theo mùa. Giáo sư địa lý Nicholas Dunning ở UC kiêm đồng tác giả nghiên cứu tìm thấy nguồn thạch anh và zeolite cách đây 10 năm trong lúc tiến hành khảo sát thực địa ở Dunning xem xét mẫu vật. Sau đó, nhóm nghiên cứu ở UC suy đoán thạch anh và zeolite có liên quan mật thiết tới khoáng chất tìm thấy ở Tikal.

Christopher Carr, phó giáo sư nghiên cứu ở UC, chuyên gia lập bản đồ hệ thống thông tin địa lý, cũng làm việc trong dự án của trường tại Bajo de Azúcar và Corriental. "Có thể thông qua quan sát thực nghiệm thông minh, người Maya cổ đại nhận thấy vật liệu này gắn liền với nước sạch và nỗ lực mang khoáng chất về. Họ có các bể lắng, nơi nước chảy qua trước khi đổ vào hồ chứa. Nước sau khi xử lý có thể trong hơn và dễ uống hơn", Carr suy đoán.

Theo Lentz, hệ thống lọc nước sẽ bảo vệ người Maya trước vi khuẩn lam có hại và nhiều độc tố khác có thể khiến người uống đổ bệnh. Hệ thống lọc nước phức tạp từng được ghi nhận ở nhiều nền văn minh cổ đại khác từ Hy Lạp tới Ai Cập và Nam Á, nhưng đây là lần đầu tiên một hệ thống như vậy được phát hiện ở Tân Thế giới thời cổ đại.

Loading...
TIN CŨ HƠN
Xoáy nước là gì? Xoáy nước xuất hiện như thế nào?

Xoáy nước là gì? Xoáy nước xuất hiện như thế nào?

Nước sông đang chảy xiết, khi tới trụ cầu thì bị cản, nên phải lùi lại sau. Nhưng phía sau lại là dòng nước đang cuồn cuộn chảy tới, kéo nó chảy theo.

Đăng ngày: 27/06/2025
Xác định bạn hướng nội hay hướng ngoại trong 1 phút chỉ bằng một quả chanh

Xác định bạn hướng nội hay hướng ngoại trong 1 phút chỉ bằng một quả chanh

Bạn đã bao giờ tự hỏi mình là một người sống hướng ngoại ưa thích sự ồn ào náo nhiệt, hay là một người "sống nội tâm và hay khóc thầm"?

Đăng ngày: 27/06/2025
Vì sao người Do Thái thông minh nhất thế giới?

Vì sao người Do Thái thông minh nhất thế giới?

Từ ngàn xưa, người Do Thái đã xem tri thức là loại vốn đặc biệt vì có thể sinh ra vốn và của cải, lại không bị cướp đoạt được.

Đăng ngày: 27/06/2025
Những đặc quyền không thể tin nổi khi bạn là... nữ hoàng Anh

Những đặc quyền không thể tin nổi khi bạn là... nữ hoàng Anh

Nữ hoàng Elizabeth II của Anh vốn nổi tiếng là một người khiêm tốn, giản dị và lịch thiệp, một phần cũng vì bà chưa bao giờ lạm quyền để vi phạm luật pháp của nước nhà.

Đăng ngày: 26/06/2025
Tại sao chúng ta thở ra carbon dioxide?

Tại sao chúng ta thở ra carbon dioxide?

Có bao giờ bạn tự hỏi tại sao cơ thể của chúng ta lại thải ra khí carbon dioxide (CO2) khi thở chứ không phải một loại khí nào khác?

Đăng ngày: 26/06/2025
Bí ẩn về lò phản ứng hạt nhân

Bí ẩn về lò phản ứng hạt nhân "thời tiền sử"

Nhà máy điện hạt nhân đầu tiên phát điện trên thế giới được sản sinh ở Anh, tuy nhiên, thực tế thì hệ thống phát điện sử dụng phản ứng hạt nhân thì đã được người Nga xây dựng từ năm 1954.

Đăng ngày: 26/06/2025
5 truyền thuyết bí ẩn về Vạn Lý Trường Thành

5 truyền thuyết bí ẩn về Vạn Lý Trường Thành

Vạn Lý Trường Thành được coi là công trình biểu tượng của quốc gia và văn hóa Trung Quốc. Nhiều câu chuyện và truyền thuyết thú vị về công trình này đã hình thành trong quá trình xây dựng và được truyền lại qua nhiều triều đại. Chính những truyền thuyết này đã thu hút nhiều du khách tới thăm quan tường thành dài nhất thế giới.

Đăng ngày: 26/06/2025
Tiêu điểm
Khoa Học News