Hình xăm bảo vệ thai phụ trên xác ướp Ai Cập

Phân tích các xác ướp hé lộ một số thai phụ Ai Cập thời xưa xăm hình để bảo vệ họ trong quá trình sinh con và thời kỳ hậu sản.

Ở di chỉ Deir el-Medina thuộc thời kỳ Tân Vương quốc (năm 1550 - 1070 trước Công nguyên), các nhà nghiên cứu Anne Austin và Marie-Lys Arnette phát hiện hình xăm trên những xác ướp cổ đại và tượng. Di chỉ này nhiều khả năng liên quan tới thần Bes của người Ai Cập, vị thần bảo trợ phụ nữ và trẻ em. Nhóm nghiên cứu công bố phát hiện trên tạp chí Egyptian Archaeology, Live Science hôm 8/11 đưa tin.

Hình xăm ở xương hông trái xác ướp phụ nữ chôn ở Deir el-Medina. (Ảnh: Anne Austin)

Deir el-Medina nằm ở bờ tây sông Nile, cắt ngang di chỉ khảo cổ Luxor. Bắt đầu từ năm 1922, cùng thời gian tìm thấy lăng mộ vua Tutankhamun, một nhóm chuyên gia người Pháp khai quật di chỉ. Mang tên Set-Ma'at dưới thời Tân Vương quốc, đây là một khu phố lớn với đường phố hình bàn cờ và nhà ở dành cho công nhân phụ trách xây dựng lăng mộ cho tầng lớp thống trị Ai Cập. Trong khi đàn ông rời khỏi nhà nhiều ngày để làm việc ở công trường, phụ nữ và trẻ em sống ở làng Deir el-Medina. Do không có tài liệu đề cập tới tập tục xăm hình, việc phát hiện ít nhất 6 xác ướp phụ nữ có hình xăm ở Deir el-Medina gây bất ngờ.

"Rất khó tìm thấy bằng chứng về hình xăm bởi bạn cần lớp da nguyên vẹn để trần", trưởng nhóm nghiên cứu Anne Austin, nhà khảo cổ sinh học ở Đại học Missouri-St. Louis, cho biết. "Do chúng tôi không bao giờ tháo vải quấn xác ướp, cơ hội duy nhất để phát hiện hình xăm là khi thợ trộm mộ để lớp da lộ ra".

Bằng chứng mới mà nhóm của Austin phát hiện đến từ hai ngôi mộ cô và cộng sự kiểm tra vào năm 2019. Hài cốt từ một ngôi mộ bao gồm xương hông bên trái của một phụ nữ trung niên. Trên lớp da còn nguyên vẹn, có thể thấy rõ những hoạt tiết màu đen sẫm, tạo thành hình ảnh chạy dọc lưng dưới của người phụ nữ nếu đối xứng. Ở bên trái của hình xăm nằm ngang là hình thần Bes và một chiếc bát, gắn liền với lễ tẩy uế vài tuần sau sinh.

Hình xăm thứ hai đến từ người phụ nữ trung niên phát hiện trong ngôi mộ gần đó. Ở trường hợp này, ảnh hồng ngoại hé lộ hình xăm rất khó nhìn thấy bằng mắt thường. Tranh vẽ phục dựng hình xăm hé lộ đó là hình mắt thần Horus và thần Bes mặc áo choàng lông, cả hai đều có ý nghĩa bảo vệ và chữa lành. Họa tiết hình zigzag có thể biểu thị đầm lầy, liên quan tới dòng nước mát dùng để làm dịu cơn đau từ kỳ kinh nguyệt hoặc sinh nở, theo Austin.

Ngoài ra, 3 tượng đất sét mô tả cơ thể phụ nữ tìm thấy ở Deir el-Medina cách đây nhiều thập kỷ cũng được kiểm tra lại bởi Lys Arnette, nhà Ai Cập học ở Đại học Johns Hopkins tại Baltimore. Ông cho biết chúng cũng mang hình xăm trên lưng dưới và đùi trên, bao gồm hình thần Bes.

Các nhà nghiên cứu kết luận khi đối chiếu với cổ vật và văn tự thời Tân Vương quốc, những hình xăm gắn liền với phụ nữ tham gia nghi thức hậu sản, giúp bảo vệ người mẹ và em bé. Tập tục xăm hình ở Deir el-Medina phổ biến hơn nhiều so với dự đoán, dù nhóm nghiên cứu chưa biết nó có thể lan rộng tới mức nào ở Ai Cập cổ đại.

• Vua Tatankhamun nhìn trông như thế nào?
• Người Ai Cập đòi công bằng cho những phát hiện lịch sử
• Top 10 hiện vật vô giá trong lăng mộ của vua Tutankhamun Ai Cập