Vì sao chạm vào kim loại luôn lạnh hơn gỗ, dù cả hai cùng nhiệt độ?
Đôi khi, những thứ tưởng chừng đơn giản trong cuộc sống lại khiến chúng ta phải bối rối. Ví dụ như, tại sao kim loại luôn cảm giác lạnh hơn gỗ hay nhựa khi chạm vào, dù cả hai đều ở cùng một môi trường? Hoặc tại sao khay bánh kim loại lại nóng hơn chiếc bánh vừa được nướng xong?
Câu trả lời thực ra rất đơn giản, nhưng lại đòi hỏi một chút tư duy logic: chúng ta không cảm nhận được nhiệt độ thực sự mà chỉ cảm nhận cách nhiệt lượng di chuyển.
Cảm giác lạnh là gì?
Hãy tưởng tượng bạn đang đứng ngoài trời lạnh, đối diện với một thân cây và một cột đèn kim loại. Dù cả hai đều ở ngoài trời và cùng nhiệt độ, bạn chắc chắn sẽ cảm thấy cột đèn kim loại lạnh hơn nhiều so với thân cây. Lý do?
Cảm giác lạnh hay nóng thực sự liên quan đến tính dẫn nhiệt của vật liệu.
Derek Muller, một nhà khoa học và YouTuber nổi tiếng trên kênh Veritasium, giải thích: "Khi bạn chạm vào thứ gì đó, bạn không thực sự cảm nhận nhiệt độ. Bạn cảm nhận tốc độ nhiệt lượng di chuyển – từ cơ thể bạn ra ngoài hoặc ngược lại" ,Nói cách khác, cảm giác lạnh hay nóng thực sự liên quan đến tính dẫn nhiệt của vật liệu.
Kim loại là chất dẫn nhiệt rất tốt, nghĩa là nó truyền nhiệt ra hoặc hấp thụ nhiệt vào nhanh hơn nhiều so với các vật liệu khác như gỗ hay nhựa. Khi bạn chạm vào một bề mặt kim loại lạnh, nhiệt lượng từ tay bạn nhanh chóng truyền sang kim loại, khiến bạn cảm giác lạnh. Ngược lại, gỗ hay nhựa là chất dẫn nhiệt kém, giữ nhiệt trong tay bạn lâu hơn, tạo cảm giác ấm hơn.
Hiện tượng tương tự với vật nóng
Điều thú vị là nguyên tắc này cũng áp dụng khi vật liệu nóng hơn cơ thể bạn. Ví dụ, khi bạn lấy bánh ra khỏi lò, chiếc khay bánh kim loại sẽ cảm giác nóng hơn nhiều so với chính chiếc bánh. Điều này xảy ra vì kim loại dẫn nhiệt rất nhanh, truyền năng lượng nhiệt đến tay bạn với tốc độ cao hơn so với bánh. Đây cũng là lý do tại sao bạn cần găng tay cách nhiệt khi cầm đồ vật kim loại nóng, nhưng có thể cầm chiếc bánh bằng tay không.
Derek Muller đã minh họa rõ ràng điều này trong một thí nghiệm: ông đặt một viên đá lên hai bề mặt, một là nhôm và một là nhựa. Kết quả thật bất ngờ: viên đá trên nhôm tan nhanh hơn rất nhiều so với trên nhựa, dù nhôm "cảm giác" lạnh hơn. Điều này là vì nhôm, với khả năng dẫn nhiệt tốt, truyền nhiệt đến viên đá nhanh hơn, làm nó tan chảy.
Tại sao kim loại dẫn nhiệt tốt hơn?
Khả năng dẫn nhiệt của một vật liệu phụ thuộc vào cách năng lượng nhiệt di chuyển qua nó. Khi vật liệu hấp thụ nhiệt, các nguyên tử trong vật liệu bắt đầu dao động, truyền năng lượng này đến các nguyên tử lân cận. Quá trình này giống như sóng lan tỏa trên mặt nước khi bạn ném một viên đá xuống.
Kim loại có một lợi thế đặc biệt so với gỗ hay nhựa: các electron tự do. Trong kim loại, một số electron không bị "giam cầm" bởi nguyên tử của chúng và có thể di chuyển tự do trong cấu trúc kim loại. Khi các electron này hấp thụ nhiệt, chúng chuyển động nhanh hơn và truyền năng lượng nhiệt một cách hiệu quả hơn. Điều này làm cho kim loại trở thành chất dẫn nhiệt vượt trội so với các vật liệu khác như gỗ, vốn có cấu trúc phân tử phức tạp và ít đồng nhất hơn, cản trở quá trình truyền nhiệt.
Tóm lại
Vậy tại sao kim loại cảm giác lạnh hơn gỗ, dù ở cùng nhiệt độ? Đơn giản là vì bạn không thực sự cảm nhận nhiệt độ. Thay vào đó, bạn đang cảm nhận tốc độ nhiệt lượng di chuyển. Kim loại, nhờ cấu trúc phân tử độc đáo và các electron tự do, là chất dẫn nhiệt cực kỳ tốt, khiến bạn cảm thấy lạnh hơn khi chạm vào – hoặc nóng hơn khi nó nóng hơn cơ thể bạn.
Tại sao chân ngựa phải đóng móng sắt?
Nói đến ngựa, ta nghĩ ngay đến khả năng chạy nhanh của nó, việc chạy nhanh của ngựa làm ta liên tưởng tới những âm thanh "ta... ta..." của vó ngựa.
Tại sao hầu hết loài người lại có 23 cặp nhiễm sắc thể?
Bạn hẳn từng nghe rằng 137 là con số ma thuật, nhưng nếu bạn hỏi một nhà di truyền học, họ sẽ nói rằng con số ma thuật thật ra là 46.
Tại sao 86,2% nhà khoa học thích Newton hơn Einstein?
Ai là nhà vật lý xuất sắc nhất trong lịch sử, Newton hay Einstein? Hầu hết mọi người có thể sẽ nói rằng cả hai đều tuyệt vời như nhau, nhưng trong thâm tâm, nhiều người thích người này hơn người kia.
Tại sao chúng ta lại cho rằng các lỗ đen có hình cầu?
Diện tích ảnh hưởng của lực hấp dẫn xung quanh các hành tinh, ngôi sao và lỗ đen có hình cầu vì chúng kéo đều theo mọi hướng.
Tại sao Trung Quốc xây nhà chọc trời để nuôi lợn?
Những trang trại nuôi lợn chọc trời mọc lên trên khắp Trung Quốc, ở đó có kỹ thuật viên mặc đồng phục theo dõi lợn qua camera độ phân giải cao như ở trung tâm chỉ huy của NASA.
Vì sao người Mỹ không hề thích ăn thịt lợn, nhưng họ lại là một trong những quốc gia sản xuất thịt lợn lớn nhất?
Ở Mỹ, thịt bò và thịt gà là những loại thịt phổ biến nhất trong bữa ăn hàng ngày, nhưng ít ai biết rằng nước này lại là một trong những quốc gia sản xuất thịt lợn lớn nhất thế giới.
