Chất thải kỳ dị của côn trùng, không ngờ là gia tài

Thứ tưởng như chất thải này từng một thời là sản vật quý giá, được các nhà buôn phương Tây săn lùng.

Bọ là giống loài luôn bị ghét do đa số gây hại cho cây trồng, cũng như điều kiện sống của con người. Tuy nhiên, một số loài bọ lại được người ta "săn lùng" do sản sinh ra những vật chất quý hiếm, có giá trị sử dụng cao.


Cánh kiến đỏ - một tạp chất có dạng nhựa màu đỏ, do bọ cánh kiến đỏ tiết ra, thường bám lại trên cây tạo ra hình dạng kỳ dị.

Một trong số đó là loài bọ cánh kiến đỏ (tên khoa học: Kerria lacca). Nó là một loài rệp sáp thuộc họ Kerriidae, sống ký sinh trên một số loài cây gỗ trong rừng rậm ở Ấn Độ và Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.

Chúng là nguồn gốc của cánh kiến đỏ - tạp chất có dạng nhựa màu đỏ, do bọ cánh kiến đỏ tiết ra trên thân cây trong quá trình sinh trưởng và phát triển.

Sản vật này có thể được thu hoạch để điều chế sơn cánh kiến - vốn được dùng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, và được người xưa quý "như vàng".

Lý do là bởi sơn cánh kiến sau khi điều chế quét lên bề mặt đồ gỗ sẽ tạo bề mặt bóng bẩy, màu sắc tươi tắn, hấp dẫn. Đây cũng là công dụng phổ biến nhất của loại sản vật này.


Bọ cánh kiến đỏ. (tên khoa học: Kerria lacca).

Hữu dụng là vậy, nhưng do sản lượng khai thác cực kỳ thấp, đã khiến sơn cánh kiến có giá trị cao.

Thời phong kiến, nó được sử dụng như cống phẩm thượng hạng giữa quốc gia trong khu vực và được các nhà buôn phương Tây săn lùng.

Ngoài ra, sơn cánh kiến còn được dùng làm thuốc nhuộm, hoặc dùng thuốc chữa bệnh.

Lịch sử ghi nhận Việt Nam từng là một trong những quốc gia rất mạnh về sản xuất sơn cánh kiến. Trong những năm 1970-1980, người dân huyện Mường Lát (Thanh Hóa) đã tận dụng các cánh rừng cọ phèn để xuất cánh kiến đỏ với sản lượng hàng trăm tấn mỗi năm, xuất khẩu ra nhiều nước Đông Âu.

Thời ấy, những gia đình có tổ bọ cánh kiến đỏ trong vườn giống được ví như sở hữu một gia tài. Thế nhưng, có người có người lại không hề hay biết điều này, và tiêu diệt chúng vì nghĩ là côn trùng có hại.


Những gia đình có tổ bọ cánh kiến đỏ trong vườn giống được ví như sở hữu một gia tài.

Dần theo thời gian, do sự suy thoái của môi trường, bọ cánh kiến đỏ đã giảm mạnh cả về diện tích phân bố lẫn số lượng các cá thể. Loài côn trùng này giờ đây được xếp vào nhóm động vật "Sẽ nguy cấp" (VU) trong Sách Đỏ Việt Nam năm 2020.

Với việc không có đủ nguồn cung, kết hợp với việc giờ đây đã có nhiều loại sơn và chất tạo màu tổng hợp, nên sơn cánh kiến không còn được sử dụng rộng rãi, và nghề làm sơn từ cánh kiến cũng đã trở nên mai một.

TIN CŨ HƠN
Dế đực phải chọn giữa mạng sống và tình yêu

Dế đực phải chọn giữa mạng sống và tình yêu

Kêu hay không kêu, đó luôn là một câu hỏi khó đối với các con dế đực. Bởi vì tiếng kêu có thể mang lại cho chúng tình yêu, nhưng cũng có thể là cái chết.

Đăng ngày: 01/12/2025
Tìm thấy loài bọ cạp mới ở Việt Nam

Tìm thấy loài bọ cạp mới ở Việt Nam

Loài bọ cạp mới thuộc họ Euscorpiidae, được nhóm nghiên cứu mô tả dựa trên các mẫu vật thu thập được trong hang Hua Ma, xã Quảng Khê (huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn).

Đăng ngày: 30/11/2025
Cây tuế cô đơn nhất thế giới

Cây tuế cô đơn nhất thế giới

Là cá thể duy nhất còn lại trên Trái Đất từ thời khủng long, cây tuế ở Vườn thực vật Durban tại Nam Phi được mệnh danh là loài cây cô đơn nhất thế giới.

Đăng ngày: 28/11/2025
“Rùng mình” loài cây chảy máu giống con người!

“Rùng mình” loài cây chảy máu giống con người!

Mẹ thiên nhiên ban cho con người muôn vàn những điều tuyệt vời và cũng không thiếu những thứ kì lạ.

Đăng ngày: 23/11/2025
Loài hoa tuyệt đẹp nhưng khi tàn biến thành đầu lâu đáng sợ

Loài hoa tuyệt đẹp nhưng khi tàn biến thành đầu lâu đáng sợ

Những bông hoa rực rỡ sắc màu ấy chỉ đẹp khi còn tươi nhưng một khi chúng đã tàn lụi, vẻ ngoài càng trở nên hơi đáng sợ...

Đăng ngày: 22/11/2025
Chanh ngón tay - Loại chanh giống trứng cá hồi đắt nhất thế giới

Chanh ngón tay - Loại chanh giống trứng cá hồi đắt nhất thế giới

Giá thành cho 1kg của loại quả này tới hàng triệu đồng nhưng giới nhà giàu Trung Quốc vẫn săn lùng đặt mua cho bằng được.

Đăng ngày: 20/11/2025
Loài sâu róm độc nhất thế giới

Loài sâu róm độc nhất thế giới

Trong các khu rừng nhiệt đới miền Nam Brazil có một loài sâu róm được người dân địa phương gọi là “chú hề lười biếng”, tên khoa học là Lonomia.

Đăng ngày: 20/11/2025
Khoa Học News