Euclid: Con tàu khám phá "bí mật đen tối" của vũ trụ
ESA đang gấp rút hoàn thiện tàu vũ trụ Euclid để phóng vào không gian trong vài tháng nữa nhằm khám phá vật chất và năng lượng tối bí ẩn.
Vật chất tối và năng lượng tối tạo nên 95% vũ trụ nhưng đến nay các nhà thiên văn học vẫn chưa thể hiểu rõ về chúng, một lỗ hổng kiến thức mà nhà quản lý dự án Euclid Giuseppe Racca gọi là "sự xấu hổ của vũ trụ".
Nhằm làm sáng tỏ bí mật đen tối này, sứ mệnh của Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) sẽ lập bản đồ 3D gồm hai tỷ thiên hà trên hơn một phần ba bầu trời. Với tầm nhìn trải rộng 10 tỷ năm ánh sáng, tàu Euclid sẽ cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách vũ trụ 13,8 tỷ năm tuổi phát triển.
Tàu vũ trụ Euclid bên trong một cơ sở ở Cannes, Pháp. (Ảnh: ESA).
Những hình ảnh đầu tiên về Euclid vừa được ESA công bố vào tuần này. Con tàu nặng 2 tấn, cao 4,7 m và rộng 3,5 m hiện nằm lặng lẽ trong một căn phòng tiệt trùng của công ty vũ trụ Thales Alenia ở thành phố Cannes, phía đông nam nước Pháp, nhưng chỉ vài tháng nữa, nó sẽ bay vào không gian để tìm kiếm vật chất và năng lượng tối.
Nhóm dự án Euclid đang hoàn tất một số thử nghiệm cuối cùng trước khi chuyển tàu vũ trụ đến Cape Canaveral ở Mỹ để phóng theo lịch trình từ ngày 1/7 đến 30/7 trên tên lửa Falcon 9 của SpaceX.
Euclid ban đầu được lên kế hoạch bay trên một tên lửa Soyuz của Nga, nhưng năm ngoái, Moscow đã rút các bệ phóng để đáp trả lệnh trừng phạt của châu Âu đối với cuộc xung đột ở Ukraine, khiến việc phóng tàu bị trì hoãn.
Giống như kính viễn vọng không gian James Webb, tàu Euclid sẽ được đặt trong một quỹ đạo ổn định cách Trái đất khoảng 1,5 triệu km, được gọi là Điểm Lagrangian thứ hai (L2) của hệ thống Trái đất-Mặt trời, nơi lực hấp dẫn của hai thiên thể và lực ly tâm cân bằng nhau.
Racca cho biết tàu vũ trụ của ESA sẽ sớm gửi về những hình ảnh đầu tiên vào tháng 10, nhưng đối với những khám phá lớn hơn, các nhà khoa học có thể sẽ mất hàng tháng hoặc hàng năm để sàng lọc "lượng dữ liệu chưa từng có".
ESA đang hoàn tất những thử nghiệm cuối cùng để phóng tàu Euclid vào tháng 7/2023. (Ảnh: ESA).
Theo kế hoạch, sứ mệnh Euclid trị giá 1,5 tỷ USD sẽ kéo dài ít nhất đến năm 2029 và có thể gia hạn thêm vài năm "nếu không có gì lạ xảy ra".
Vật chất tối không thể nhìn thấy bằng mắt thường, vậy Euclid tìm kiếm nó bằng cách nào? Câu trả lời là dựa vào chính sự vắng mặt của vật chất tối.
Ánh sáng khả kiến truyền đến từ hàng tỷ năm trước sẽ bị bóp méo một chút trên đường đi bởi vật chất tối, một hiện tượng mà các nhà khoa học gọi là "thấu kính hấp dẫn yếu".
"Bằng cách trừ đi vật chất nhìn thấy được, chúng ta có thể tính toán sự hiện diện của vật chất tối ở giữa", Racca giải thích.
Để làm được điều này, tàu vũ trụ Euclid có hai dụng cụ chính: một kính viễn vọng đường kính 1,2 m và máy quang phổ cận hồng ngoại (NISP) có thể phân chia các bước sóng hồng ngoại mà mắt thường không thấy được.
David Elbaz, nhà vật lý thiên văn tại Ủy ban Năng lượng Nguyên tử Pháp, cho biết một phần khiến tàu vũ trụ của ESA khác biệt với các kính viễn vọng không gian khác là trường quan sát của nó có diện tích tương đương "hai mặt trăng tròn".
Nhà khoa học Rene Laureijs, người đã làm việc cho dự án kể từ giai đoạn đề xuất vào năm 2007, nói với AFP rằng tầm nhìn rộng này sẽ cho phép Euclid xác định vị trí các cấu trúc khổng lồ như hố đen mà kính viễn vọng Webb không thể tìm thấy do "trường nhìn quá nhỏ". Dữ liệu mà Euclid thu thập sẽ chỉ cho Webb đi đúng hướng để kiểm tra kỹ hơn.
Xem mưa sao băng đẹp nhất năm vào sáng 14/12
Trận mưa sao băng đẹp nhất trong năm Geminids (Song Tử) sẽ có thời điểm cực đại vào ngày 13 và 14/12 và đây sẽ là thời điểm lý tưởng nhất để người yêu thiên văn Việt Nam quan sát.
Chiều nay, Trái đất đi đến điểm viễn nhật, "bỏ rơi" sao mẹ
Các tính toán cho thấy thời điểm chính xác mà Trái đất đi vào điểm viễn nhật là 7 giờ sáng theo giờ GMT, tương ứng với 14 giờ chiều 4-7 theo giờ Việt Nam.
Hướng dẫn chụp ảnh hiện tượng mưa sao băng
Khác với các hiện tượng thiên văn khác như Nhật thực, Nguyệt thực hay sao chổi - Mưa sao băng là một hiện tượng xảy ra với tần suất khá nhiều và dễ gây hứng thú cho những người chưa từng được quan sát.
Vì sao thiên hà của chúng ta có tên gọi Milky Way?
Chúng ta có rất nhiều tên gọi không chính thức cho các cảnh quan vũ trụ. Thỉnh thoảng chúng được đặt tên theo hình dạng mà ta nhìn thấy, ví dụ Tinh vân Đầu Ngựa.
Mất bao lâu để đến được hệ sao khác ngoài Hệ Mặt trời?
Một nhóm các nhà vật lý quyết định ước tính xem chúng ta mất bao nhiêu thời gian để đến được các hệ sao khác trong Dải Ngân hà bằng các tàu vũ trụ hiện có.
Các ngôi sao được tạo ra như thế nào?
Sao không do ai hay cái gì tạo ra mà chúng tự hình thành, hay có thể nói thế này: các ngôi sao sinh ra nhờ một tác động rất mạnh của tự nhiên được gọi là trọng lực.
