Phát hiện thiên hà xa xôi nhất phát ra tia gamma

Các nhà thiên văn học công bố phát hiện tia gamma hiếm phát từ một hạt nhân thiên hà cổ xưa cách xa hơn 12 tỷ năm ánh sáng.

Chỉ một phần nhỏ các thiên hà trong vụ trụ có thể giải phóng tia gamma. Những chùm photon năng lượng cao này được cho bắt nguồn từ vùng lân cận của hố đen siêu khối lượng cư trú tại trung tâm của thiên hà. Khi điều đó xảy ra, chúng được gọi là các thiên hà đang hoạt động.

Giới thiên văn học ước tính chỉ dưới 1% những thiên hà đang hoạt động phát ra tia gamma hướng về phía Trái đất. Hạt nhân của những thiên hà hiếm hoi này khi đó được gọi là Blazar. Đây là một trong những nguồn bức xạ mạnh nhất trong vũ trụ.


Mô phỏng chùm tia gamma phát ra từ một Blazar. (Ảnh: Viện Nghiên cứu DESY).

Blazar có hai loại: chuẩn tinh vô tuyến phổ phẳng (FSRQs) và vật thể BL Lacertae (BL Lac). Trong khi FSRQs là hạt nhân của những thiên hà tương đối trẻ với nhiều khí bụi bao quanh hố đen, vật thể BL Lac là những FSRQs đã tiến hóa sau khi tiêu hao một lượng lớn vật chất để nuôi hố đen. Tác giả chính của bài báo Vaidehi Paliya từ Viện Nghiên cứu DESY của Đức so sánh FSRQ giống một người mới trưởng thành, trong khi BL Lac đại diện cho người già.

BL Lac xa xôi và cổ xưa nhất từng được khám phá trước đây nằm cách chúng ta khoảng 11,3 tỷ năm ánh sáng. Điều đó có nghĩa là khi sự kiện phóng tia gamma xảy ra, vũ trụ của chúng ta mới trải qua khoảng 2,5 tỷ năm sau vụ nổ lớn Big Bang.

Tuy nhiên, trong một nghiên cứu xuất bản gần đây trên tạp chí vật lý thiên văn Astrophysical Journal Letters, Paliya cùng các cộng sự cho biết kỷ lục này đã bị vượt qua bởi một BL Lac mới được khám phá có tên là 4FGL J1219.0 + 3653. Nó nằm cách chúng ta tới 12,1 tỷ năm ánh sáng và giải phóng chùm tia gamma vào thời điểm vũ trụ mới 1,7 năm tuổi. Để so sánh, FSRQ cổ xưa nhất từng được biết đến xảy ra sau vụ nổ Big Bang khoảng một tỷ năm.

Phát hiện này đã thách thức giả thuyết hiện tại rằng BL Lac là giai đoạn tiến hóa cuối cùng của FSRQ, khiến các nhà thiên văn học phải xem xét lại về sự tiến hóa của Blazar cũng như các thiên hà đang hoạt động.

Loading...
TIN CŨ HƠN
10 câu đố vui về vũ trụ

10 câu đố vui về vũ trụ

Khoa học ngày nay tiến nhanh đến mức đôi khi bạn khó lòng nhận ra đâu là sự thực, đâu là giả tưởng. 10 tuyên bố sau đây bấp bênh giữa hai trạng thái này. Với mỗi câu, bạn hãy phân biệt thực tế - viễn tưởng, và tì

Đăng ngày: 24/06/2025
Tìm hiểu về hiện tượng Nhật thực và Nguyệt thực

Tìm hiểu về hiện tượng Nhật thực và Nguyệt thực

Trong bài viết dưới đây, chúng ta cùng tìm hiểu xem hiện tượng Nhật Thực, Nguyệt Thực là gì? Tại sao nó lại được những người yêu thích thiên văn học quan tâm đến vậy.

Đăng ngày: 21/06/2025
Khoảng cách từ Trái Đất đến Mặt Trời là bao nhiêu?

Khoảng cách từ Trái Đất đến Mặt Trời là bao nhiêu?

Trái Đất và các hành tinh hàng xóm, cùng các tiểu hành tinh, hành tinh lùn, thiên thạch, sao chổi... thuộc hệ Mặt Trời (Thái Dương hệ) với Mặt Trời là trung tâm của hệ này.

Đăng ngày: 21/06/2025
Mất bao lâu để đến được hệ sao khác ngoài Hệ Mặt trời?

Mất bao lâu để đến được hệ sao khác ngoài Hệ Mặt trời?

Một nhóm các nhà vật lý quyết định ước tính xem chúng ta mất bao nhiêu thời gian để đến được các hệ sao khác trong Dải Ngân hà bằng các tàu vũ trụ hiện có.

Đăng ngày: 19/06/2025
Vết nứt của vũ trụ trông như thế nào?

Vết nứt của vũ trụ trông như thế nào?

Vũ trụ có thể tồn tại những "vết nứt", là hệ quả từ vụ nổ Big Bang.

Đăng ngày: 17/06/2025
Vì sao vị trí của các chòm sao biến đổi theo thời gian?

Vì sao vị trí của các chòm sao biến đổi theo thời gian?

Những đêm tối trăng, trời trong sáng, đứng chỗ quang đãng bạn sẽ thấy các ngôi sao nhấp nháy trên màn trời đen.

Đăng ngày: 15/06/2025
Vùng siêu rỗng của không gian và những vật thể kỳ lạ nhất vũ trụ

Vùng siêu rỗng của không gian và những vật thể kỳ lạ nhất vũ trụ

Trái đất là nơi đặc biệt vì có sự sống và nền văn minh phát triển, nhưng vũ trụ còn nhiều vật thể thú vị khác mà có thể bạn chưa nghe đến.

Đăng ngày: 11/06/2025
Tiêu điểm
Khoa Học News