Vết nứt khổng lồ có khiến châu Phi tách đôi?

Một vết nứt khổng lồ, gọi là Đới tách giãn Đông Phi, đang chậm rãi chia tách châu Phi, lục địa lớn thứ hai thế giới.

Liệu châu Phi có thể bị chia cắt hoàn toàn trong tương lai không, và nếu có thì khi nào sẽ xảy ra? Trước tiên, hãy xem xét các mảng kiến tạo - những mảng bên ngoài của bề mặt Trái đất có thể va chạm với nhau, tạo thành núi, hoặc tách ra xa nhau, tạo ra những vùng lòng chảo rộng lớn.


Những cánh đồng ở Thung lũng Tách giãn Lớn của Ethiopia, một phần của Đới tách giãn Đông Phi. (Ảnh: LuCaAr)

Đới tách giãn Đông Phi là một mạng lưới các thung lũng trải dài khoảng 3.500km từ Biển Đỏ đến Mozambique, theo Hội Địa chất London (GSL). Dọc theo vết nứt khổng lồ này, mảng kiến tạo Somalia đang bị kéo về phía đông, tách khỏi mảng kiến tạo lớn hơn và cổ xưa hơn của châu Phi - Nubia, theo Đài quan sát Trái đất thuộc NASA. Mảng Nubia còn được gọi là mảng châu Phi.

Hai mảng Somalia và Nubia cũng đang tách khỏi mảng Arab ở phía bắc. Những mảng kiến tạo này giao nhau tại Afar, Ethiopia, tạo thành một hệ thống rạn nứt hình chữ Y.

Đới tách giãn Đông Phi bắt đầu hình thành giữa Arab và khu vực Sừng châu Phi khoảng 35 triệu năm trước, Cynthia Ebinger, chủ nhiệm khoa địa chất tại Đại học Tulane, chia sẻ với Live Science hôm 17/6. Đới tách giãn này mở rộng về phía nam theo thời gian, chạm đến phía bắc Kenya vào 25 triệu năm trước.

Đới tách giãn gồm hai tập hợp đường nứt song song trong lớp vỏ Trái đất. Đường nứt phía đông chạy qua Ethiopia và Kenya, trong khi đường nứt phía tây chạy theo hình vòng cung từ Uganda đến Malawi. Nhánh phía đông khô cằn, trong khi nhánh phía tây nằm trên ranh giới của rừng mưa Congo, theo Đài quan sát Trái đất thuộc NASA.

Ebinger cho biết, sự tồn tại của các đường nứt phía đông và phía tây cũng như việc phát hiện những khu vực động đất và núi lửa ngoài khơi cho thấy, châu Phi đang chậm rãi tách ra dọc theo một số đường nứt với tốc độ chỉ khoảng 6,35mm mỗi năm.

Đới tách giãn Đông Phi nhiều khả năng hình thành do nhiệt bốc lên từ quyển mềm - phần nóng hơn, yếu hơn và ở phía trên của lớp phủ Trái đất - giữa Kenya và Ethiopia. Lượng nhiệt này khiến lớp vỏ bên trên phình ra và dâng lên, dẫn đến đá lục địa giòn giãn ra nứt vỡ.

Có nhiều kịch bản về chuyện xảy ra khi châu Phi tách đôi. Theo một kịch bản, phần lớn mảng kiến tạo Somalia sẽ tách khỏi phần còn lại của lục địa châu Phi và giữa chúng sẽ xuất hiện một vùng biển. Khối đất mới sẽ bao gồm Somalia, Eritrea, Djibouti và những vùng phía đông của Ethiopia, Kenya, Tanzania, Mozambique. "Một kịch bản khác là chỉ có phía đông Tanzania và Mozambique tách ra", Ebinger cho biết.

Ebinger nhận định, nếu lục địa châu Phi bị chia cắt, đường nứt ở Ethiopia và Kenya có thể tách ra để tạo ra mảng Somalia trong vòng 1 - 5 triệu năm tới.

Tuy nhiên, châu Phi có thể sẽ không chia đôi. Theo Ebinger, các lực địa chất thúc đẩy sự rạn nứt có thể quá chậm để tách rời hai mảng Somalia và Nubia. Một ví dụ nổi bật về vết nứt thất bại là Vết nứt Trung lục địa, uốn lượn khoảng 3.000km qua khu vực Thượng Trung Tây của Bắc Mỹ. Theo GSL, nhánh phía đông của Đới tách giãn Đông Phi là một vết nứt thất bại. Tuy nhiên, nhánh phía Tây vẫn đang hoạt động.

Loading...
TIN CŨ HƠN
Vì sao khi tuyết rơi thì ấm, tuyết tan thì lạnh?

Vì sao khi tuyết rơi thì ấm, tuyết tan thì lạnh?

Tuyết, tuyết rơi hay mưa tuyết là một hiện tượng thiên nhiên, giống như mưa nhưng là mưa của những tinh thể đá nhỏ.

Đăng ngày: 06/06/2025
Nguồn gốc và ý nghĩa của ngày Quốc tế thiếu nhi 1/6

Nguồn gốc và ý nghĩa của ngày Quốc tế thiếu nhi 1/6

Quốc tế thiếu nhi 1/6 được biết đến là ngày Tết dành cho trẻ em. Đây là dịp để trẻ được vui chơi, nhận những món quà ý nghĩa từ người thân.

Đăng ngày: 05/06/2025
Những điều kỳ diệu về cơ thể con người

Những điều kỳ diệu về cơ thể con người

Con người với khoảng 50 nghìn tỷ tế bào là một sinh vật sống cực kỳ phức tạp, chứa đựng nhiều điều bí ẩn chưa được khám phá.

Đăng ngày: 05/06/2025
Sự thật thú vị về ngày lễ Tạ ơn

Sự thật thú vị về ngày lễ Tạ ơn

Bạn có biết, Lễ Tạ Ơn đầu tiên trên thế giới được kéo dài tới 3 ngày, khoảng 280 triệu con gà tây được tiêu thụ trong ngày Lễ Tạ Ơn...?

Đăng ngày: 05/06/2025
Nguồn gốc các màu đỏ, vàng, xanh trên đèn giao thông

Nguồn gốc các màu đỏ, vàng, xanh trên đèn giao thông

"Đèn đỏ phải dừng lại, đèn xanh được đi" là luật giao thông phổ biến khắp nơi trên thế giới. Nhưng ít ai biết rằng trong quá khứ không phải là xanh là đi, đỏ là dừng và vàng là đi chậm.

Đăng ngày: 05/06/2025
Cheo leo giữa vách núi, đây đích thị là cửa hàng tiện lợi

Cheo leo giữa vách núi, đây đích thị là cửa hàng tiện lợi "bất tiện" nhất hành tinh

Một cửa hàng tiện lợi nằm "treo" trên vách núi cao thẳng đứng cách mặt đất hơn 100m tại Trung Quốc gần đây đã trở thành đề tài bàn tán của cư dân mạng.

Đăng ngày: 05/06/2025
Cận cảnh quá trình thay bánh xe lửa

Cận cảnh quá trình thay bánh xe lửa

Chất lượng bánh xe tàu hỏa góp phần quan trọng trong việc đảm bảo độ an toàn suốt thời gian vận hành của tàu.

Đăng ngày: 04/06/2025
Tiêu điểm
Khoa Học News