Lần thứ hai khoa học tìm ra nguồn phát sinh những vụ bùng nổ sóng vô tuyến bí ẩn

Cho tới giờ, ta vẫn chưa biết cái gì gây nên những vụ bùng nổ sóng vô tuyến FRB.

Các nhà khoa học vừa lần dấu tín hiệu vô tuyến lạ trên Vũ trụ, về tới tận thiên hà phát ra nó. Đây mới là lần thứ hai ta tìm được ra vị trí (gần) cụ thể của nơi phát tín hiệu, nhưng lần này khác: có thể ta sẽ phải nghĩ lại về nguồn gốc có thể có của các vụ bùng nổ sóng vô tuyến nhanh - fast radio burst (FRB).


Dù FRB xuất hiện rất nhiều trong vũ trụ, ta vẫn không biết thứ gì gây ra chúng.

Bùng nổ sóng vô tuyến nhanh những những đợt sóng vô tuyến chỉ xuất hiện trong một mili-giây cho tới vài mili-giây (một phần nghìn giây), gây ra bởi một quá trình tạo năng lượng cực kỳ lớn trên Vũ trụ mà ta chưa biết.

Tại nguồn, những FRB này cực mạnh, có nghiên cứu chỉ ra năng lượng của FRB tương đương với những gì Mặt Trời phát ra trong cả một ngày hoạt động. Nhưng khi ta phát hiện ra FRB, chúng đã rất yếu rồi; theo lời giáo sư thiên văn học Matthew Bailes tới từ Úc, sức mạnh tín hiệu FRB yếu hơn tín hiệu điện thoại di động gửi về từ Mặt Trăng tới 1.000 lần.

Tín hiệu FRB vẫn đủ mạnh, xuất hiện đủ lâu để khác biệt với toàn bộ những sóng vô tuyến xuất hiện trong Vũ trụ. Theo ước tính, khoảng 2.000 FRB vẫn xuất hiện hàng ngày.

Tiếp tục nói về nghiên cứu mới. Ngày 24/9/2018, chỉ trong khoảng 1,3 mili-giây, một đợt sóng vô tuyến quét ngang Trái Đất. May mắn thay, toàn bộ 36 ăng-ten thuộc hệ thống Dàn ăng-ten Tìm đường Kilomet Vuông Úc (ASKAP) đều quay về một hướng, đúng vào khu vực FRB xuất hiện.

Các nhà khoa học kết hợp dữ liệu từ toàn bộ dàn ăng-ten, tính toán được ra vị trí xuất phát của FRB: tại một thiên hà cách ta khoảng 4 tỷ năm ánh sáng, FRB phát ra từ điểm cách trung tâm thiên hà đó khoảng 13.000 năm ánh sáng.

Đây là một dấu mốc công nghệ rất đáng chú ý”, Shami Chatterjee từ Đại học Cornell khẳng định.


Dàn ăng-ten của ASKAP.

Tính từ năm 2007, thời điểm phát hiện ra FRB đầu tiên, ta đã phát hiện ra thêm 85 vụ bùng nổ sóng vô tuyến. Thế nhưng mới lần theo 2 sóng về tới tận nhà chúng: một được khám phá ra năm 2012 với cái tên FRB 121102, còn sóng mới phát hiện có tên FRB 180924.

Sóng phát hiện năm 2012 là một trong hai sóng có tính chất lặp, liên tục phát tín hiệu, thế nên việc tìm về nguồn căn của nó dễ dàng hơn chút. Nhưng FRB 180924 thì khác biệt hơn nhiều, khi thiên hà phát ra nó sáng hơn thiên hà của FRB 121101 tới 30 lần. Sóng FRB lặp nằm tại một khu vực thường xuyên phát sáng vô tuyến, còn FRB 180924 lại nằm ở rìa thiên hà của nó.

Điểm khác biệt này quan trọng bởi lẽ dù FRB xuất hiện rất nhiều trong Vũ trụ, ta vẫn không biết thứ gì gây ra chúng. Nhờ việc phát hiện ra nguồn phát FRB 121102, ta bắt đầu có chút giả thuyết nhưng với sự xuất hiện của FRB 189024, ta lại có thêm thông tin mới để nghiên cứu.

Vẫn có nhiều tranh cãi xoay quanh việc liệu mọi FRB đều tới từ một loại vật thể không gian nào đó không (sao neutron, hố đen vũ trụ, …), bởi lẽ đa số chúng không có tính chất lặp. Sự khác biệt giữa FRB 121102 và FRB 189024 lại càng làm vấn đề thêm phức tạp.

Trước mắt, ta đã có hai loại FRB khác nhau, còn chưa rõ liệu có phải có tới vài chục loại FRB trong Vũ trụ bao la. Ta cần tìm nguồn gốc của nhiều FRB hơn để có khẳng định chắc chắn.

FRB còn mang một ý nghĩa khác nữa: khi FRB bay ngang Vũ trụ, nó sẽ mang theo cả tín hiệu nằm trên đường đi của mình. Các nhà khoa học có thể sử dụng những tín hiệu đó để tính toán lực hấp dẫn có trong không gian, hiểu hơn về bản chất Vũ trụ cũng như khoảng trống giữa các thiên hà.

Những vụ bùng nổ sóng vô tuyến chỉ tồn tại trong vài mili-giây, nhưng quan trọng vô cùng.

Loading...
TIN CŨ HƠN
Khám phá các giai đoạn trong chu kỳ của Mặt Trăng

Khám phá các giai đoạn trong chu kỳ của Mặt Trăng

Các giai đoạn (pha) của Mặt Trăng thay đổi một cách tuần hoàn, phụ thuộc vào góc chiếu của Mặt Trời tới Mặt Trăng và vị trí quan sát trên Trái Đất.

Đăng ngày: 05/06/2025
Tổng quan về sao Thủy

Tổng quan về sao Thủy

Sao Thủy hay Thủy Tinh là hành tinh nhỏ nhất và gần Mặt Trời nhất trong tám hành tinh thuộc Hệ Mặt Trời, với chu kỳ quỹ đạo bằng 88 ngày Trái Đất.

Đăng ngày: 05/06/2025
Tổng quan về sao Thổ

Tổng quan về sao Thổ

Sao Thổ tức Thổ tinh là hành tinh thứ sáu tính theo khoảng cách trung bình từ Mặt Trời và là hành tinh lớn thứ hai về đường kính cũng như khối lượng, sau Sao Mộc trong Hệ Mặt Trời.

Đăng ngày: 03/06/2025
Xuyên không là có thật và đây là người duy nhất được trải nghiệm điều đó

Xuyên không là có thật và đây là người duy nhất được trải nghiệm điều đó

Khoa học đã từng chứng minh rằng chúng ta có thể thực hiện du hành thời gian - ít nhất là về mặt lý thuyết.

Đăng ngày: 02/06/2025
Những điều thú vị ít ai biết về Mặt Trăng

Những điều thú vị ít ai biết về Mặt Trăng

Mặt Trăng - vật thể lớn nhất và sáng nhất trên bầu trời đêm đã làm mê hoặc và là nguồn cảm hứng vô tận cho loài người trong nhiều thế kỷ qua.

Đăng ngày: 31/05/2025
Phát hiện siêu Trái đất kim cương có khả năng “tái sinh”

Phát hiện siêu Trái đất kim cương có khả năng “tái sinh”

Nhờ kính viễn vọng James Webb, các nhà thiên văn học phát hiện hành tinh dung nham nóng rực cấu tạo từ kim cương phát triển khí quyển thứ hai sau khi sao chủ phá hủy khí quyển ban đầu.

Đăng ngày: 30/05/2025
Năm ánh sáng là gì? Một năm ánh sáng bằng bao nhiêu km?

Năm ánh sáng là gì? Một năm ánh sáng bằng bao nhiêu km?

Năm ánh sáng là đơn vị đo thông dụng ngoài vũ trụ bao la, rộng lớn. Và người ta thường nhầm lẫn nghĩ rằng đây là đơn vị đo thời gian.

Đăng ngày: 23/05/2025
Tiêu điểm
Khoa Học News