Cung điện thời Lê sơ qua mô hình kiến trúc
Mô hình có niên đại hơn 500 năm, cho thấy lối kiến trúc đấu củng của cung điện thời Lê sơ.
Hiện vật được phát hiện trong lớp đào thứ 3-4 của hố H1, nằm tại phía Đông Bắc, cách điện Kính Thiên - trung tâm Hoàng thành Thăng Long khoảng 100 m. Hồi đầu năm, mô hình được Thủ tướng ký quyết định là bảo vật quốc gia.
Hồ sơ của Cục Di sản Văn hóa cho biết mô hình có niên đại thế kỷ 15, được làm bằng chất liệu đất nung phủ men, có chiều cao tổng thể 16,8 cm. Bảo vật hiện chỉ còn một phần bộ mái và bộ khung kết cấu của công trình hoàn thiện. Trong đó hệ cột có bốn cột cái, 12 cột quân (cột hiên); hệ xà gồm câu đầu, xà thượng, xà hạ; hệ đấu củng có đấu, củng, ang và xà vuông.
Một phần mô hình. (Ảnh: Cục Di sản Văn hóa).
Sự phân bố của cột cho thấy kiến trúc có mặt bằng hình chữ nhật, chiều dài mái lớn là 35,1 cm, mái nhỏ dài 32,6 cm. Những cột cái và ba cột quân tương ứng ở mỗi góc tạo thành một hình vuông, đảm bảo cho kết cấu bộ khung khớp với nhau. Các cột cách nhau không đều do ảnh hưởng của việc nung đốt.
Bộ mái đầy đủ của mô hình là cấu trúc hai tầng, tám mái chồng diêm. Phần tìm thấy chỉ còn tầng mái thứ nhất. Đầu dư phía ngoài của xà hiên được trang trí hình đầu rồng, miệng ngậm ngọc.
Chú thích kết cấu mô hình. (Ảnh: Cục Di sản Văn hóa).
Bảo vật được sản xuất thành từng cấu kiện, sau đó ráp lại thành một công trình hoàn chỉnh trước khi phủ men và đưa vào nung. Ngoài dùng đất, nghệ nhân sử dụng tăm tre hoặc gỗ rất nhỏ để liên kết chúng.
Trên đầu ngói dương trang trí hình bông hoa nhiều cánh, ở thực tế thường là hoa sen hoặc cúc. Những trang trí thể hiện trên cả hệ đấu củng góc, trụ và gian.
Theo hồ sơ của Cục Di sản Văn hóa, chưa có hiện vật nào tương tự mô hình kiến trúc thời Lê sơ, Hoàng thành Thăng Long được tìm thấy và công bố. Điều này khẳng định tính độc bản của hiện vật.
Về mặt hình thái, bảo vật có nhiều nét tương đồng với kiến trúc gác chuông chùa Keo (Thái Bình). Điểm khác biệt là cung điện thời Lê Sơ dùng đấu củng để chịu lực chính, trong khi ở công trình gác chuông chùa Keo, hệ thống này chủ yếu mang tính trang trí. Kỹ thuật đấu củng do người Trung Quốc phát minh, có khả năng chịu tải tốt nhờ cấu trúc lắp đặt các khớp mà không dùng chiếc đinh nào.
Tại tọa đàm Nhận diện hình thái kiến trúc cung điện Việt Nam thời Lê sơ hồi tháng 5/2022, phó giáo sư, tiến sĩ Bùi Minh Trí cũng chỉ ra trên những đồ gốm giai đoạn này có các hình vẽ về kiến trúc đấu củng, được mô tả sinh động với nhiều tầng mái. Qua đó cho thấy cung điện thời Lê sơ vẫn duy trì sử dụng đấu củng làm kết cấu công trình, thể hiện tính biểu tượng và đẳng cấp.
Mô hình cung điện thời Lê sơ nhìn từ góc khác. (Ảnh: Cục Di sản Văn hóa).
Ông Nguyễn Thanh Quang, giám đốc Trung tâm bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội cho biết bảo vật cung cấp luận cứ làm sáng tỏ công năng của những cấu kiện gỗ sơn son, thếp vàng được tìm thấy trong các hố khai quật tại khu vực điện Kính Thiên những năm gần đây. Phó giáo sư, tiến sĩ Tống Trung Tín - chủ tịch Hội Khảo cổ học - từng nhận định: ''Mô hình lần đầu cung cấp một số chi tiết quan trọng của kiến trúc cung đình thời Lê sơ".
Thành phố ngầm 10 triệu mét vuông lộ ra dưới lâu đài cổ nổi tiếng
Bên dưới nền móng lịch sử của lâu đài cổ Zerzevan ở tỉnh Diyarbakir - phía Đông Nam Thổ Nhĩ Kỳ, các nhà khoa học đã phát hiện một khu định cư không thể tin nổi.
Kiếm báu vẫn sáng bóng sau 2700 năm của Việt Vương Câu Tiễn
Thanh kiếm Câu Tiễn được làm từ đồng và thiếc vẫn giữ được độ sắc bén và sáng bóng sau hàng nghìn năm tồn tại.
Trung Quốc phát hiện thanh kiếm cổ 2000 năm bằng đồng xanh như mới
Khi khai quật các nhà khảo cổ đều thấy bất ngờ khi phát hiện một thanh kiếm cổ bằng đồng xanh không hề bị gỉ sét, màu sắc vẫn như mới sau hơn 2000 năm.
Chiếc bát gần 600 năm tuổi thời nhà Minh có giá tới 1,9 triệu USD
Chiếc bát tráng men đỏ thời vua Minh Tuyên Tông, cách đây gần 600 năm, được bán với giá 1,9 triệu USD (44 tỷ đồng).
Tìm thấy hóa thạch 66 triệu năm tuổi ngoài trung tâm thương mại tại Bangkok
Một người mua sắm đã phát hiện hóa thạch của các sinh vật biển, được cho là đã chết cách đây 66 triệu năm, trên lối đi bộ bên ngoài một trung tâm thương mại ở Thái Lan.
Sa-Nakht: Pharaoh khổng lồ từng trị vì Ai Cập cổ đại 5000 năm trước là ai?
Sanakht là một vị vua Ai Cập thuộc vương triều thứ ba của thời kỳ Cổ Vương quốc. Vị trí của ông trong biên niên sử lại rất không chắc chắn.
